Jan Kończak

Bash (i wiele innych programów) korzysta do odczytywania komend ze standardowego wejścia biblioteki readline.
Część programów z przyczyn licencyjnych wybiera do tego samego celu libedit.

Readline pozwala na wygodną edycję linii poleceń i tworzenie historii poleceń.

Lista sensownych skrótów klawiszowych do edycji linii poleceń (nie uwzględniająca strzałek) jest tutaj: https://readline.kablamo.org/emacs.html
Pełna lista komend i przypisanych do nich skrótów jest w podręczniku systemowym
(man readline i man bash).
Konwencja zapisu skrótów klawiszowych to:

• ^x lub C-x to Ctrl+x (uwaga:^X lub C-X to Ctrl+Shift+x),
• M-x to zwykle Alt-x (patrz: https://en.wikipedia.org/wiki/Meta_key),
• a b to wciśnięcie po skrócie a skrótu b.

Bash domyślnie dopisuje historię wykonanych poleceń do pliku ~/.bash_history w momencie wyjścia z powłoki.
Historię (tą z pliku połączoną z bieżącą) można wyświetlić komendą history. (W man bash_builtins znajduje się opis przełączników.)

Zadanie 1 Jakim skrótem czyści się ekran?

Zadanie 2 Jakimi skrótami wyszukuje się wstecz w historii?

Zadanie 3 Jakim skrótem przesuwa się kursor o jedno słowo?

vi jest często jedynym domyślnie instalowanym edytorem tekstowym.

vim to ulepszona wersja vi.

Żeby nauczyć się vim, uruchom vimtutor.

Zadanie 8 Przejdź całą pierwszą lekcję w vimtutor.

Dla przypomnienia: standardowe funkcje I/O czytają ze standardowego wejścia, a piszą do standardowego wyjścia.

Uniksopodobne systemy przez długie lata¹⁾ trzymały się założenia, że każdy program ma solidnie wykonywać jedno dobrze określone zadanie.
Żeby zrobić skomplikowane zadania, należy podzielić je na mniejsze rozwiązywalne przez takie proste programy.

Dla przykładu: powiedzmy że chcesz dowiedzieć się ile procesów ma każdy z użytkowników systemu.

Ale: żeby wykonać takie zadanie powstały (niepotrzebne) pliki ps_output, cut_output i sort_output.

W systemie UNIX wprowadzono możliwość połączenia standardowego wyjścia jednego programu ze standardowym wejściem innego programu.
Zamiast wykonywać powyższe komendy, można uruchomić ps -ef | cut --delimiter ' ' --field 1 | sort | uniq --count które robi to samo bez tworzenia żadnych plików na dysku.
Łączenie standardowego wyjścia jednego programu ze standardowym wejściem innego jest technicznie wykonywane za pomocą specjalnego rodzaju pliku nazwanego potokiem (pipe). Powłoka tworzy taki plik (w RAMie), zastępuje standardowe wyjście jednego programu tym plikiem oraz zastępuje standardowe wejście drugiego programu tym samym plikiem. Odczyt z potoku blokuje się do czasu aż pojawią się na nim dane lub aż wszyscy piszący do potoku go nie zamkną.

Składnia cmd_a | cmd_b łączy standardowe wyjście cmd_a ze standardowym wejściem cmd_b.
Takie komendy są uruchamiane współbieżnie.

Programy trzymające się "filozofii UNIX'a" czytają z plików o ile podano je w argumentach lub ze standardowego wejścia jeśli nie podano plików w argumentach. Dodatkowo standardowe wejście jest używane ilekroć - pojawia się w kontekście nazwy pliku.

Do wykonania cmd_a | cmd_b powłoka tworzy potok nienazwany (anonimowy).
Można stworzyć potok nazwany używając komendy mkfifo nazwa_pliku.
Dane zapisane do potoków, zarówno nazwanego jak i anonimowego, są przechowywane w pamięci operacyjnej – nie są zapisywane na dysk. Odczytanie danych z potoku usuwa je z pamięci.

Przykłady

user@host ~ $ hexdump -C f | column
00000000  41 6e 64 20 74 68 65 6e  20 74 68 65 72 65 20 77  |And then there w|  00000060  68 61 64 20 74 72 61 69  6e 65 72 20 77 68 65 65  |had trainer whee|
00000010  65 72 65 20 74 68 65 20  66 72 6f 67 73 2e 0a 56  |ere the frogs..V|  00000070  6c 73 20 6f 6e 20 69 74  2e 0a 20 20 20 20 20 20  |ls on it..      |
00000020  65 72 79 2c 20 76 65 72  79 20 73 6d 61 6c 6c 20  |ery, very small |  00000080  20 20 2d 2d 20 28 54 65  72 72 79 20 50 72 61 74  |  -- (Terry Prat|
00000030  66 72 6f 67 73 2e 0a 54  68 65 79 20 68 61 64 20  |frogs..They had |  00000090  63 68 65 74 74 2c 20 57  69 6e 67 73 29 0a        |chett, Wings).|
00000040  73 75 63 68 20 61 20 74  69 6e 79 20 6c 69 66 65  |such a tiny life|  0000009e
00000050  20 63 79 63 6c 65 20 69  74 20 73 74 69 6c 6c 20  | cycle it still |
user@host ~ $ echo '1 2 3 * + p' | dc        # dc is a RPN calculator
7
user@host ~ $ figlet -f small Ribbit-ribbit. | cowsay -nf bud-frogs | cat -n
     1   _____________________________________________________
     2  /  ___ _ _    _    _ _           _ _    _    _ _      \
     3  | | _ (_) |__| |__(_) |_ ___ _ _(_) |__| |__(_) |_    |
     4  | |   / | '_ \ '_ \ |  _|___| '_| | '_ \ '_ \ |  _|_  |
     5  | |_|_\_|_.__/_.__/_|\__|   |_| |_|_.__/_.__/_|\__(_) |
     6  \                                                     /
     7   -----------------------------------------------------
     8       \
     9        \
    10            oO)-.                       .-(Oo
    11           /__  _\                     /_  __\
    12           \  \(  |     ()~()         |  )/  /
    13            \__|\ |    (-___-)        | /|__/
    14            '  '--'    ==`-'==        '--'  '
user@host ~ $ seq 30 | paste - - -       # paste reads input files rount-robin, "-" is the standard input
1       2       3
4       5       6
7       8       9
10      11      12
13      14      15
16      17      18
19      20      21
22      23      24
25      26      27
28      29      30
user@host ~ $ mkfifo rura      ┍ drugi terminal              ┍ trzeci terminal
user@host ~ $ fortune > rura   │ user@host ~ $ date > rura   │ user@host ~ $ cat < rura
user@host ~ $                  │ user@host ~ $               │ BOFH Excuse #156:
                               │                             │ 
                               │                             │ Zombie processes haunting the computer
                               │                             │ nie, 1 sty 2023, 00:00:00 CET

Zadanie 10 Wykonaj echo '2+2*2'. Potem wynik tego polecenia przekaż przez potok do bc.

Zadanie 11 Użyj echo do wyświetlenia jakiegoś teksu. Potem powtórz komendę przekazując jej wynik w potoku do xxd.

Zadanie 12 Wypisz listę plików w katalogu domowym.
Powtórz komendę przekazując w potoku jej wyniki do programu cat.
Dodaj na koniec poprzedniej komendy przekazanie jej wyniku do cat -n.

Zadanie 13 Połącz w potok komendy ps -eF i fold

Zadanie 14 Stwórz nazwany potok p. Przekieruj wejście programu fold z p w jednym terminalu, a w drugim przekieruj wyjście ps -eF do p. Powtórz komendy wykonując ps przed fold.

Nazwą filtry określa się zbiorczo programy (w dużej części mające początki jeszcze w systemie UNIX) które czytają standardowe wejście, przetwarzają je w użyteczny sposób i piszą wynik do standardowego wyjścia.

head i tail wypisują podaną liczbę początkowych / końcowych linii lub bajtów. Domyślnie oba programy wypisują 10 linii.
Przełącznikiem -n liczba / -c liczba określa się liczbę wypisywanych linii / bajtów.

Jeśli programowi head poda się numer poprzedzony minusem ('-'), np. head -n -10, to wypisze linie poza ostatnimi 10.
Jeśli programowi tail poda się numer poprzedzony plusem ('+'), np. tail -n +10, to wypisze linie zaczynając od linii nr 10.

Przykłady

user@host ~ $ cat nums.txt
one
two
three
four
five
six
seven
eight
nine
ten
user@host ~ $ head -n2 nums.txt
one
two
user@host ~ $ head -c5 nums.txt           # ┌ the 5 bytes are: "one\nt"; notice no trailing newline
one                                       # └ that clutters next prompt with part of the output
tuser@host ~ $head -n -9 nums.txt         # this skips last 9 lines in file
one
user@host ~ $ tail -n1 nums.txt
ten
user@host ~ $ tail -n+9 nums.txt          # ┌ this skips 8 first lines
nine                                      # └ (starts printing from 9th line)
ten
user@host ~ $ tail -c7 nums.txt           # the 7 bytes are: 'ne\nten\n'
ne
ten
user@host ~ $ ps
  PID TTY          TIME CMD
 7243 pts/5    00:00:00 bash
 7332 pts/5    00:00:00 ps
user@host ~ $ ps | tail -n+2              # real-world example: getting rid of a header
 7243 pts/5    00:00:00 bash
 7334 pts/5    00:00:00 ps
 7335 pts/5    00:00:00 tail
user@host ~ $ tail -n1 /var/log/messages  # real-world example: displaying most recent entries in a log
Jan  1 00:00:00 host kernel: OOM killer enabled.

Zadanie 15 Uruchom paste <(seq 15) <(seq 15 -1 1). Potem przetwórz w potoku wynik tego polecenia wykorzystując head i tail tak, by wyświetlić:

• pierwsze trzy linie
• ostatnie trzy linie
• wszystko poza pierwszymi trzema liniami
• wszystko poza ostatnimi trzema liniami
• linie od 6 do 9

Ważnym przełącznikiem programu tail jest -f / --follow.
tail -f … najpierw wykona swoje normalne działanie, potem będzie na bieżąco wyświetlać wszystkie dane które będą dopisywane do pliku.

Zadanie 16 Wykonaj seq 25 > plik. Potem uruchom w jednym terminalu tail -f plik, a w drugim dopisz (przekierowaniem wyjścia) dane do pliku.

Komenda grep regex [plik]... wypisuje linie z plików (lub standardowego wejścia) które pasują do wyrażenia regularnego regex.

Przełącznik -r / -R pozwala podać jako plik katalog. W takim wypadku cała jego zawartość będzie przeszukiwana.
Jeśli podano -r/ -R i nie podano żadnego pliku, to rekurencyjnie przeszukiwany jest bieżący katalog (a nie standardowe wejście).

grep pozwala na wybór jednej z kilku gramatyk wyrażeń regularnych. POSIX określa dwie: basic (domyślną) i extended (używaną przez egrep i grep -E). Szczegółów szukaj w dokumentacja twojej implementacji komendy grep.

Domyślnie wyrażenia rozróżniają wielkość liter. Aby to zmienić, dodaj opcję -i.

Opcja -v powoduje wypisywane niepasujących linii.

Przełącznikami programu grep można wybrać m. inn. czy pokazane mają być wszystkie pasujące linie, ileś pierwszych pasujących linii bądź tylko nazwa pliku z pasującymi liniami. Można też wybrać czy wyniki mają być poprzedzone nazwą pliku i numerem linii w pliku.
(Jeśli podano wiele plików, nazwa pliku jest domyślnie dodawana; jeśli plik jest binarny zdaniem grepa, domyślnie wyświetlane jest tylko czy pasuje.)

grep może wyświetlić dodatkowo N linii przed (-B N), po (-A N) lub przed i po (-C N) każdej pasującej linii.
Przełączniki są nazwane od before, after i context

Przykłady

user@host ~ $ cat pteromyini
lasolotka
assapan
latawiórka
drzewolotka
wiórolotka
przelatucha
polatucha
wiewiórolot
nocowiórek
wełnolot
sundalot
stopowłos
bruzdowiórek
zębowiór
wielkolot
user@host ~ $ grep rolo pteromyini
wiórolotka
wiewiórolot
user@host ~ $ grep '^p' pteromyini
przelatucha
polatucha
user@host ~ $ grep -v o pteromyini
assapan
latawiórka
przelatucha
user@host ~ $ grep -vE 'l[oa]t|wiór' pteromyini
assapan
stopowłos
user@host ~ $ grep -C1 wiórek pteromyini
wiewiórolot
nocowiórek
wełnolot
--
stopowłos
bruzdowiórek
zębowiór
user@host ~ $ grep -r stop
pteromyini:stopowłos

Zadanie 17 Przefiltruj seq 75 używając grep tak by wyświetlone były linie:

• zawierające 5
• kończące się na 5
• kończące się na 5 lub 0
• zawierające 33 wraz z 3 liniami które je poprzedzają
• zawierające 33 wraz z 2 liniami kontekstu

Zadanie 18 Wyświetl linie zawierające 10 w plikach /etc/passwd i /etc/group.

Zadanie 19 Wylistuj pliki zawierające ecdsa w katalogu ~/.ssh.

Program cut wyświetla w każdej linii wybrane znaki (-c spec) / bajty (-b spec) / pola (-f spec).
Pole to dowolna ilość znaków oddzielona jednoznakowym separatorem (-d sep, domyślnie tab).

Specyfikacja pól/bajtów/… to zakres[,zakres]..., gdzie każdy zakres to pozycja, lub start-koniec, lub start-, lub -koniec.
Dla przykładu, echo 123456789abcdef | cut -c -3,6,9-11,14- wypisze 12369abef (kolory dodano ręcznie dla lepszego zrozumienia).

Przykłady

user@host ~ $ cat ps
  PID TTY          TIME CMD
29417 pts/27   00:00:00 bash
29422 pts/27   00:00:00 ps
user@host ~ $ cut -c 7- ps            # wypisuje znaki zaczynając od siódmego
TTY          TIME CMD
pts/27   00:00:00 bash
pts/27   00:00:00 ps
user@host ~ $ cut -b 4,25 ps          # czwarty i dwudziesty piąty bajt
IC
1b
2p
user@host ~ $ cut -f 2 -d ' ' ps      # na początku pierwszej linii są dwie spacje, stąd 'puste' pole

pts/27
pts/27

Zadanie 20 Przefiltruj wynik komendy mount (lub pliku /etc/mtab) tak by wyciąć piąte (lub trzecie dla pliku /etc/mtab) oddzielane spacjami pole (które zawiera typ systemu plików).

Zadanie 21 Usuń z wyniku komendy egrep '^[Ee]{2}' /usr/share/myspell/en_US.dic ukośnik i wszystko za nim.

Program sort domyślnie sortuje linie alfabetycznie (łącznie wszystkich plików wejściowych lub standardowego wejścia).

Kolejne opcje -k definiują klucze sortowania. (Pola są oddzielane białymi znakami i naturalnie numerowane.)

• sort -k4 używa pól 4,5,6,7,8,…
• sort -k4,4 używa tylko pola 4
• sort -k4,6 używa pól 4, 5 i 6
• sort -k5,4 jest nieprawidłowe
• sort -k5,5 -k4,4 używa pól 5 and 4

Klucze sortowania mogą mieć opcje, np. -n sortuje numerycznie a -r odwraca kierunek.
Opcje można ustawić dla wszystkich kluczy naraz bądź dla każdego klucza z osobna:

• sort -r -k5,5 -k4,4 sortuje malejąco zarówno po polu 5 i 4
• sort -k5,5r -k4,4 sortuje malejąco po polu 5 i domyślnie (rosnąco) po polu 4
• sort -k5,5 -k4,4r sortuje domyślnie (rosnąco) po polu 5 i malejąco po polu 4

Domyślnie sortowanie nie jest stabilne; można zażądać stabilnego sortowania opcją -s.

Informacje o dalszych możliwościach programu sort znajdziesz w podręczniku.

Przykłady

user@host ~ $ cat file
b l 1   (1)
c r 2   (2)
a l 11  (3)
d l 3   (4)
user@host ~ $ sort    file              │  user@host ~ $ sort    -k2,2 file
a l 11  (3)                             │  a l 11  (3)
b l 1   (1)                             │  b l 1   (1)
c r 2   (2)                             │  d l 3   (4)
d l 3   (4)                             │  c r 2   (2)
user@host ~ $ sort -r file              │  user@host ~ $ sort -s -k2,2 file
d l 3   (4)                             │  b l 1   (1)
c r 2   (2)                             │  a l 11  (3)
b l 1   (1)                             │  d l 3   (4)
a l 11  (3)                             │  c r 2   (2)
user@host ~ $ sort    -k3 file          │  user@host ~ $ sort -k 2,2  -k 1 file
b l 1   (1)                             │  a l 11  (3)
a l 11  (3)                             │  b l 1   (1)
c r 2   (2)                             │  d l 3   (4)
d l 3   (4)                             │  c r 2   (2)
user@host ~ $ sort -n -k3 file          │  user@host ~ $ sort -k 2,2r -k 1 file
b l 1   (1)                             │  c r 2   (2)
c r 2   (2)                             │  a l 11  (3)
d l 3   (4)                             │  b l 1   (1)
a l 11  (3)                             │  d l 3   (4)

Zadanie 22 Stwórz plik wejściowy dla następnych zadań kopiując i wklejając w powłokę następujące polecenie:

Zadanie 23 Wyświetl plik random_data. Potem go posortuj (domyślnie).

Zadanie 24 Posortuj plik random_data ignorując dwa pierwsze pola. Potem znów posortuj ten plik ignorując dwa pierwsze pola, ale tym razem numerycznie.

Zadanie 25 Posortuj plik random_data używając pól z K/Q/J i pól ze znakami xyz (w tej kolejności).

Zadanie 26 Posortuj plik random_data używając tylko drugiego pola zarówno bez jak i z opcją -s (--stable).

Zadanie 27 Posortuj plik random_data po drugim polu (alfabetycznie) i trzecim polu (numerycznie).

shuf wypisuje linie w losowej kolejności.

Zadanie 28 Wykonaj seq 20 | shuf.

Program wc (word count) liczy linie, słowa i bajty.
Jeśli w argumentach poda mu się wiele plików, wypisuje zarówno informacje o każdym pliku z osobna jak i łączne wyniki.
Przełącznikami -l, -w i -c można wybrać liczenie linii, słów i bajtów.
Przełącznik -m liczy znaki (włączając niedrukowalne).
Liczba bajtów i znaków będzie różna jeśli plik zawiera wielobajtowe znaki, np. wc -mc <<< "‡∞♣" zliczy 10 bajtów i 4 znaki (trzy widoczne i znak nowej linii).

Program uniq domyślnie usuwa powtarzające się linie. Z przełącznikami pozwala też między innymi na:

• -c — wpisanie przed każdą linię ilości powtórzeń
• -d — wypisanie tylko powtarzających się linii
• -u — wypisanie tylko niepowtarzających się linii

nl numeruje linie. Pozwala też numerować linie w ustrukturyzowanych plikach tekstowych.

Przykłady

user@host ~ $ cat gi
vivant omnes virgines,
faciles, formosae,
vivant omnes virgines,
faciles, formosae,
vivant et mulieres,
tenerae, amabiles,
bonae, laboriosae!
bonae, laboriosae!
user@host ~ $ wc gi
  8  19 161 gi
user@host ~ $ wc -w < gi
19
user@host ~ $ wc gi - <<< "Semper sint in flore!"
      8      19     161 gi
      1       4      22 -
      9      23     183 razem
user@host ~ $ tail -n 4 gi | uniq
vivant et mulieres,
tenerae, amabiles,
bonae, laboriosae!
user@host ~ $ tail -n 4 gi | uniq -c
      1 vivant et mulieres,
      1 tenerae, amabiles,
      2 bonae, laboriosae!
user@host ~ $ tail -n 4 gi | uniq -u
vivant et mulieres,
tenerae, amabiles,
user@host ~ $ sort -r gi   | uniq -d
vivant omnes virgines,
faciles, formosae,
bonae, laboriosae!

Zadanie 29 Przefiltruj man wc przez cat. Potem przefiltruj man wc przez wc. Ile słów jest w man wc?

Zadanie 30 Sprawdź wynik wc /etc/motd /etc/SUSE-brand.

Zadanie 31 Polecenie perl -e 'printf "%d\n", (int rand(6)+1)+(int rand(6)+1) for(1..100)' rzuca 100 razy 2d6.
Przefiltruj wyniki tego polecenia przez uniq tak żeby zobaczyć kolejne rzuty z tymi samymi wynikami.
Przefiltruj wyniki tego polecenia przez sort i uniq tak żeby zobaczyć ile razy był uzyskany każdy wynik.

Program tr zamienia lub usuwa podane znaki.

Polecenie tr -d LISTA usunie wszystkie znaki z LISTy.

Polecenie tr KTÓRE NACO zamienia każdy n-ty znak z listy KTÓRE na n-ty znak z listy NACO.
Jeśli NACO jest krótsze niż KTÓRE, nadmiarowe znaki z KTÓRE są zmieniane na ostatni znak z NACO.

Przełącznik -s powoduje, że (po dokonaniu zwykłej zamiany) ciągi identycznych znaków x z listy NACO są zastępowane pojedynczym znakiem x. Np. tr -s 123 npn <<< 123_132_13n_ppp wypisze npn_np_n_p.

Przełącznik -c powoduje zamianę znaków których nie ma w liście.

Listy mogą zawierać zakresy znaków (np. [0-9], [a-f]) i klasy znaków (np. [:alnum:], [:space:]).

Uwaga: tr nie przyjmuje nazw plików w liście argumentów - potrafi czytać tylko ze standardowego wejścia.

Przykłady

user@host ~ $ cat Król…
Król Karol kupił królowej Karolinie korale koloru koralowego.
user@host ~ $ cat Król… | tr 'rl' 'lr'
Klór Kalor kupił klórowej Kalorinie kolare korolu kolarowego.
user@host ~ $ cat Król… | tr 'ol' 'k'
Krók Karkk kupił krókkwej Karkkinie kkrake kkkkru kkrakkwegk.
user@host ~ $ cat Król… | tr '[A-Z][:space:]' '[a-z]-'
król-karol-kupił-królowej-karolinie-korale-koloru-koralowego.-user@host ~ $
user@host ~ $ cat Król… | tr -s 'wol' 'ok'
Krók Kark kupił krókoej Karkinie krake kru krakoegk.
user@host ~ $ cat Król… | tr -d 'aeioóuy'
Krl Krl kpł krlwj Krln krl klr krlwg.

Zadanie 33 Przefiltruj wynik komendy ls -l przez tr tak, aby:

• zastąpić wszystkie cyfry znakiem -,
• zmienić wszystkie małe litery (z zakresu znaków ASCII) na wielkie,
• zastąpić wszystkie ciągi spacji pojedynczymi spacjami
• usunąć wszystkie litery rwx

Do bardziej złożonego zastępowania tekstu powszechnie używa się programu sed.
sed (stream editor) czyta wejście po linii naraz i wykonuje podany (zwykle w linii poleceń jako argument) skrypt działający na linii i domyślnie wypisuje ją po jego wykonaniu. Najprostsza komenda wykonująca znajdź/zastąp to sed 's/regexp/replacement/'. sed jest kompletne w sensie Turinga. Jeśli starczy czasu w semestrze, sed będzie omawiany później.

Do wyświetlania tekstu nie mieszczącego się w terminalu można użyć jednego z programów nazywanych zbiorczo pagerami.
Pager wyświetla naraz tyle tekstu ile zmieści się w terminalu ("stronę" tekstu) i pozwala na przejście do kolejnej porcji tekstu (zwykle naciskając właściwy klawisz, np. spacja).

Z większością systemów operacyjnych instalowany jest program more będący prostym pagerem.
more jest też częścią standardu POSIX.

Uniksopodobne systemy zwykle są wyposażone w program less (którego hasło marketingowe brzmi: less > more).

Jeśli zmienna środowiskowa $LESSOPEN jest ustawiona, less nie pokazuje danych bezpośrednio, tylko najpierw przekazuje je do wskazanego przez tą zmienną polecenia (np. zmieniając poleceniem LESSOPEN='|rev %s' tą zmienną dla bieżącej powłoki, less będzie wypisywać w każdej linii znaki w odwrotnej kolejności).
Takie programy zwykle próbują rozpoznać rodzaj pliku i dla znanych sobie nieczytelnych dla człowieka typów plików wyświetlają czytelny dla człowieka ekwiwalent zawartości żądanego pliku.
lesspipe jest wiodącą implementacją tej funkcji.

less wspiera między innymi przełączniki:

• -S – nie zawijaj wierszy
• -R – (sensowne) sekwencje sterujące są wypisywane (domyślnie są usuwane)
• -L – wyłącza przetwarzanie wejścia przez polecenie wskazane w $LESSOPEN
• -N – numeruje wiersze

Po uruchomieniu less można wyświetlić pomoc naciskając h. Wybór przydatnych skrótów:

• spacja lub PgDown / PgUp – idź do następnej / poprzedniej strony
• liczba – skacze do linii o tym numerze
• liczba zakończona % – skacze do tej części dokumentu
• g / G – skacze na początek / koniec dokumentu
• /wzorzec / ?wzorzec — wyszukuje wzorca do przodu / do tyłu
  n / N – powtarza wyszukiwane w tym samym / odwrotnym kierunku
• s – zapisuje dane do pliku (przydatne jeśli less czyta z potoku)
• v – otwiera plik do edycji w domyślnym edytorze (wskazanym przez zmienną $EDITOR; dostępne jeśli less wyświetla plik)
• F – czeka na pojawienie się w pliku nowych danych (jak tail -f)

Program man używa programu less jako domyślnego pagera.

Zadanie 34 Wpisz man less żeby wyświetlić stronę dokumentacji dla less przy pomocy programu less. Przetestuj powyższe skróty.

Zadanie 35 Otwórz plik PDF (np. /usr/share/doc/packages/apparmor-docs/techdoc.pdf) używając less, bez opcji oraz z opcją -L.
Otwórz archiwum tar używając less (np. /usr/share/doc/packages/automake/amhello-1.0.tar.gz).
Otwórz katalog (np. /usr/include) używając less.

Program bat, pretendujący do bycia lepszą wersją programu cat, automatycznie uruchamia pager jeśli dane do wyświetlenia nie mieszczą się w terminalu.

Polecenie tee [-a] plik... przepisuje dane ze standardowego wejścia na standardowe wyjście oraz do każdego plików.
Domyślnie pliki są nadpisywane przez program tee. Przełącznik -a powoduje że pliki są otwierane w trybie dopisywania.

tee jest często używane do jednoczesnego wyświetlania na ekranie wyniku długo działającej komendy (dla monitorowania postępu) i zapisywania wyniku do pliku (do późniejszego przetwarzania).

Zadanie 36 Wynik tree przepuść w potoku przez tee zapisującego do pliku. Potem wyświetl plik używając less.