Jan Kończak

(Tekstowa) powłoka systemowa (shell), terminal, konsola.
Programy np. xfce4-terminal, konsole

Zmiana użytkownika – su
Wykonania programu na prawach innego użytkownika – sudo
Użycie sudo do uruchomienia shella z prawami roota: sudo -s (lub sudo -i lub sudo su)

Historia w konsoli: strzałki góra/dół, history, ctrl+r, fc

Obsługa polecenia less (wykonaj dla przykładu: convert -h | less albo man less):

• przewianie: strzałki, page up / page down
• / wyszukuje
  • n – następne wystąpienie
  • N – poprzednie
• g – początek dokumentu; G – koniec
• q – wyjście

Wzór polecenia ([1]):
polecenie {jeden|z|wielu} <argument1> [-opcja1 <argument2>] --długa_opcja=<argument3> [opcja2]

Przykład polecenia:
polecenie jeden 42 [-opcja1 foo] --długa_opcja=x

Co trzeba wpisać w konsolę:
polecenie jeden 44 -oja1 baz --długa_opcja=x

Pomoc wbudowana w polecenia:

• tracepath -h
• netstat -h
• ip a h
• ifconfig -h

Podręcznik systemowy – komenda man i towarzyszące, np:

• man tracepath
• man ip
• apropos – lista stron które w tytule mają podane słowo, np. apropos network
• whatis – tytuły stron pod podaną nazwą, np. whatis write

Adresacja IP jest omawiana na wykładzie. Poniższe materiały mają przedstawić potrzebne do laboratoriów elementy adresacji na wypadek gdyby laboratoria były przed wykładem.

Adres IPv4 to 32 bitowa liczba.
Adres IPv4 zapisuje się dzieląc go na 4 ośmiobitowe bloki oddzielone kropką, zapisując każdy z nich jako liczba dziesiętna (ang. dotted-decimal notation).
Przykładowy adres IPv4: 150.254.5.114

Adres IPv6 to 128 bitowa liczba.
Adres IPv6 zapisuje się dzieląc go na 8 szesnastobitowych bloki oddzielone dwukropkiem, zapisując każdy z nich jako liczbę szesnastkową. W każdej grupie wiodące zera są pomijane, a najdłuższy ciąg bloków o wartości zero jest zapisywany jako podwójnym dwukropek.
Przykładowy adres IPv6: 2620:0:2830:200::b:8

Każdy adres IP należy do jakiejś sieci (w IPv6 nazywanej zwykle prefiksem). Lokalny administrator ustala do jakiej sieci należy konkrety adres IP wybierając maskę sieci (dla IPv4) lub długość prefiksu (dla IPv6). Znając jedynie adres nie da się powiedzieć jaką maskę sieci/długość prefiksu ustawił administrator.
Maska oddziela część wspólną dla wszystkich adresów z danej sieci od części która określa komputer wewnątrz sieci.
W IPv4 maska była tradycyjnie zapisywana identycznie jak adres sieci i składała się w zapisie binarnym z ciągu jedynek po którym następował ciąg zer.
Zwykle maskę / długość prefiksu zapisuje się jako /n, gdzie n to długość maski/prefiksu.
Przykładowy zapis maski dla IPv4: /24 (lub odpowiadające mu 255.255.255.0) Przykładowy zapis długości prefiksu dla IPv6: /64

W IPv4 pierwszy adres w sieci to adres sieci i nie może zostać ustawiony żadnemu urządzeniu. Ostatni adres w sieci to adres rozgłoszeniowy tej sieci i też może być nadany żadnemu urządzeniu.
W IPv6 pierwszy adres prefiksu zaleca się nadać routerowi.

Cała pula (tzn. cały zakres, zbiór wszystkich) adresów IP jest podzielona m. inn. na adresy publiczne i prywatne.

Publiczne adresy IP są (hierarchicznie) przydzielane w uporządkowany sposób organizacjom, usługodawcom internetowym i użytkownikom końcowym. Za pośrednictwem internetu możliwa jest komunikacja między dowolnymi dwoma adresami publicznymi.

Komunikacja między adresami prywatnymi możliwa jest tylko w sieciach lokalnych, więc o podziale i użyciu adresów prywatnych decyduje lokalny administrator.

Adresy sieci prywatnych IPv4 to 10.0.0.0/8, 172.16.0.0/12, 192.168.0.0/16.
Dla IPv6 odpowiednikiem adresów prywatnych są adresy site-local (fc00::/7), z których używa się adresów z zakresu fd00::/8 (i z tych adresów tworzy się sieci z długością prefiksu /64).

Uwaga: informacje o narzędziach są podane dla wyjaśnienia dlaczego kilka komend realizuje to samo zadanie i dla uporządkowania wiedzy. Treści z tej sekcji (listy komend, nazwy paczek narzędzi, etc.) nie będą w żaden sposób wymagane na wejściówkach/teście.

Pakiet narzędzi net-tools powstał w 1983 roku, początkowo w systemie BSD. Od tego czasu jest utrzymywany, jednak od przeszło 10 lat jest uznawany za przestarzały i nie jest rozwijany dalej.
W skład wchodzą:
arp dnsdomainname domainname hostname ifconfig ipmaddr iptunnel mii-tool nameif netstat nisdomainname plipconfig rarp route slattach ypdomainname

Około roku 2000 stworzono pakiet iproute2, mający zastąpić net-tools (i inne, powstałe by udostępnić użytkownikom nowe możliwości jądra systemu Linux).
Pakiet iproute2 zawiera następujące polecenia:
arpd ctstat genl ifcfg ifstat ip lnstat nstat routef routel rtacct rtmon rtpr rtstat ss tc

(Narzędzia: omawiane | ważne albo popularne | mocno przestarzałe, mało znane albo zbędne)

• https://wiki.linuxfoundation.org/networking/net-tools
• https://wiki.linuxfoundation.org/networking/iproute2
• http://pl.wikibooks.org/wiki/Sieci_w_Linuksie/iproute2
• man ifconfig ip-link ip-address

• iputils [1] - narzędzia arping clockdiff ipg ping ping6 rarpd rdisc tftpd tracepath tracepath6 traceroute6
• ndisc6 [2] - m. inn. rdisc6 i ndisc6
• traceroute, mtr
• wireshark [3], tcpdump [4]

Karta sieciowa (NIC – network interface card) – fizyczne urządzenie do komunikacji sieciowej.
Interfejs sieciowy (network interface) – logiczne urządzenie do komunikacji sieciowej.

Interface'y można podzielić na fizyczne (reprezentują fizyczne urządzenia sieciowe) i wirtualne (reszta).

Wszystkie argumenty polecenia ip można dowolnie skracać, ale jeśli skróty kolidują, narzędzie wybiera jedno rozwinięcie zamiast wyświetlić komunikat o błędzie (sic!).
Np. ip link show można zapisać jako ip l sh, ale ip l s jest już traktowane jako ip link set

Polecenie ip przyjmuje też opcje (podawane bezpośrednio po ip), wśród których warto znać opcję --brief (i --json).
Porównaj: ip link i ip --brief link

Tradycyjne nazwy urządzeń:

• loopback lo
• przewodowe karty sieciowe eth
• bezprzewodowe karty sieciowe wlan, ath, wifi, radio
• firewire, infiniband ib
• urządzenia wirtualne: wirtualne karty sieciowe veth, dummy, mostki br, urządzenia programowe tun, tap, tunele sit, tnl, ppp, vpn, gre

Około 2015 roku w systemie Linux zmieniono sposób nadawania nazw urządzeniom.
Stąd dla fizycznych interfejsów można spotkać nazwy: eno1, sls1, wwp2s0, wlx78e7d1ea46da

Wcześniej to, która karta sieciowa dostanie który numer (eth0, eth1) było trudne do przewidzenia (ale stałe dla danej konfiguracji sprzętowej).
Co gorsza, kolejność po dodaniu nowej karty sieciowej lub awarii jednej z kart mogła ulec zmianie.
Więcej szczegółów: [1] [2]

• ping <cel>
• traceroute {-I|-T} <cel>
  Z uwagi na firewall Politechniki proszę używać opcji -I lub -T, która go skutecznie omija
• mtr <cel>

Jako cel można podać adres IP (np. ping 150.254.30.29) lub nazwę słowną (przykładowo: ping cs.put.poznan.pl, ping lab-net-1)

Podane programy przyjmują też opcje -4 i -6 to użycia odpowiednio protokołu IPv4 i IPv6, np: traceroute -4 -T nic.cl

Uwaga! Każdy adres bez maski polecenie ip interpretuje jako adres z maską /32 (IPv4) lub /128 (IPv6)

Zauważ: w poleceniu ifconfig adres IPv4 i adresy IPv6 konfiguruje się inaczej.
ifconfig umie ustawić wiele adresów IPv6 na interfejsie, ale tylko jeden adres IPv4.
ifconfig domyślnie dla IPv4 dobiera maskę pasującą do klasy adresu, a dla IPv6 /128.

Polecenie ifconfig pozwala na zmianę wielu ustawień naraz, dla przykładu poniższe polecenie ustawi adres i włączy interfejs:
ifconfig dummy0 192.168.0.1 netmask 255.255.255.0 up

/ # ip a
10: eth0: <BROADCAST,MULTICAST,UP,LOWER_UP> mtu 1500 qdisc noqueue state UP group default qlen 1000
    link/ether da:a8:fb:92:2d:df brd ff:ff:ff:ff:ff:ff link-netnsid 0
    inet 192.168.5.2/30 brd 192.168.5.3 scope link eth0
       valid_lft forever preferred_lft forever
    inet 172.19.67.0/19 brd 172.19.95.255 scope global eth0:1
       valid_lft forever preferred_lft forever
    inet 10.42.0.238/24 scope global eth0
       valid_lft forever preferred_lft forever
    inet6 fe80::d8a8:fbff:fe92:2ddf/64 scope link 
       valid_lft forever preferred_lft forever

/ # ifconfig
eth0      Link encap:Ethernet  HWaddr DA:A8:FB:92:2D:DF  
          inet addr:192.168.5.2  Bcast:192.168.5.3  Mask:255.255.255.252
          inet6 addr: fe80::d8a8:fbff:fe92:2ddf/64 Scope:Link
          UP BROADCAST RUNNING MULTICAST  MTU:1500  Metric:1
          RX packets:1326 errors:0 dropped:0 overruns:0 frame:0
          TX packets:1063 errors:0 dropped:0 overruns:0 carrier:0
          collisions:0 txqueuelen:1000 
          RX bytes:2681637 (2.5 MiB)  TX bytes:123670 (120.7 KiB)

eth0:1    Link encap:Ethernet  HWaddr DA:A8:FB:92:2D:DF  
          inet addr:172.19.67.0  Bcast:172.19.95.255  Mask:255.255.224.0
          UP BROADCAST RUNNING MULTICAST  MTU:1500  Metric:1

Windows dostarcza z systemem programy ping (przełączniki nie są zgodne; patrz ping /?) i tracert.