Jan Kończak

Powłoka uruchomiona bez argumentów działa w trybie interaktywnym.
Powłoka uruchomiona z nazwą pliku jako argumentem działa w trybie nieinteraktywnym.

W trybie interaktywnym powłoka czyta polecenia ze standardowego wejścia, w trybie nieinteraktywnym z podanego pliku.
W trybie nieinteraktywnym powłoka nie wypisuje na ekran znaku zachęty i niektórych komunikatów diagnostycznych.

Zadanie 1 Umieść w pliku plik w osobnych liniach polecenie echo hello world oraz polecenie date. Wykonaj sh plik.

Zadanie 2 Umieść w pliku plik polecenie readlink /proc/$$/exe. Ustaw uprawnienia wykonywania dla tego pliku (np. chmod +x plik). Wykonaj ten plik przez ./plik. Potem uruchom inną powłokę (np. csh lub zsh) i znów wykonaj ./plik. Jaka powłoka wykonuje domyślnie skrypty?

Jeżeli pierwsza linia pliku plik zaczyna się od #!prog, to uruchamiając plik arg... zostanie wykonane prog plik arg....
Taka pierwsza linia ma nazwę shebang (i jest respektowana zarówno przez powłoki, jak i np. jądro Linuksa).
Shebang musi zaczynać się od pełnej ścieżki do pliku wykonywalnego i powinien móc zawierać opcje.
Jeśli plik plik zaczyna się od #!prog a1..., to wykonanie plik a2... uruchomi prog a1... plik a2....

Zadanie 3 Wpisz do pliku plik kolejno:
      • #!/bin/ls -la
      • #!/usr/bin/bat
      • #!/usr/bin/env cowsay
      • #!/bin/rm
Nadaj uprawnienia wykonania dla pliku i wykonaj go (z każdym kolejnym shebangiem).

Skrypty powłoki zawierają zwykle shebang #!/bin/sh (lub #!/bin/bash, jeśli skrypt korzysta z rozszerzeń Basha) i tradycyjnie nadaje im się rozszerzenie .sh.
W wielu językach skryptowych tradycyjnie używa się shebanga (np. python, perl, ruby).

Zadanie 4 Napisz skrypt hello_world.sh który po uruchomieniu wypisze na ekranie hello world.

Komentarze zaczynają się od # (znajdującego się poza cudzysłowami, niepoprzedzonego odwróconym ukośnikiem, etc.).

# to jest komentarz
echo to nie jest komentarz # a to już jest
echo to \# "też # nie jest" ${0#bash} komentarz

# to jest komentarz
echo to nie jest komentarz # a to już jest
echo to \# "też # nie jest" ${0#bash} komentarz

Parametry to (omawiane wcześniej) zmienne oraz parametry pozycyjne i specjalne.
Parametry pozycyjne i specjalne można rozumieć jako specjalne zmienne które można tylko odczytywać i których nazwy zaczynają się od czegoś innego niż litera bądź podkreślnik.

Parametry pozycyjne to argumenty wykonania skryptu lub funkcji.

Do pierwszych dziewięciu można odnosić się przez:
$0, $1, $2, ..., $9
kolejne muszą używać notacji z nawiasami wąsatymi:
${0}, ${1}, ${2}, …, ${9}, ${10}, ${11}, ${12}, …, ${42}, …

Przykłady

user@host ~ $ cat script.sh
#!/bin/sh
function funkcja(){
        echo $1 $3 $2
}
echo $1 $3 $2
funkcja sierotka ma rysia
user@host ~ $ ./script.sh ala ma kota
ala kota ma
sierotka rysia ma
user@host ~ $

Komendą shift można usunąć pierwszy parametr i zmniejszyć pozostałym numery o jeden.

Dokumentacja Basha

Zadanie 5 Napisz skrypt który wyświetli drugi i czwarty argument.

Odnoszące się do parametry pozycyjnych:

Przykłady

user@host ~ $ bash -s "the_first_argument" "the second argument"
user@host ~ $ echo $#
2
user@host ~ $ ls $*
ls: nie ma dostępu do 'the_first_argument': Nie ma takiego pliku ani katalogu
ls: nie ma dostępu do 'the': Nie ma takiego pliku ani katalogu
ls: nie ma dostępu do 'second': Nie ma takiego pliku ani katalogu
ls: nie ma dostępu do 'argument': Nie ma takiego pliku ani katalogu
user@host ~ $ ls $@
ls: nie ma dostępu do 'the_first_argument': Nie ma takiego pliku ani katalogu
ls: nie ma dostępu do 'the': Nie ma takiego pliku ani katalogu
ls: nie ma dostępu do 'second': Nie ma takiego pliku ani katalogu
ls: nie ma dostępu do 'argument': Nie ma takiego pliku ani katalogu
user@host ~ $ ls "$*"
ls: nie ma dostępu do 'the_first_argument the second argument': Nie ma takiego pliku ani katalogu
user@host ~ $ ls "$@"
ls: nie ma dostępu do 'the_first_argument': Nie ma takiego pliku ani katalogu
ls: nie ma dostępu do 'the second argument': Nie ma takiego pliku ani katalogu

Pozostałe:

Przykłady

user@host ~ $ sleep 1m &
[1] 21738
user@host ~ $ sleep 1s
user@host ~ $ echo $!
21738
user@host ~ $ echo $?
0
user@host ~ $ false
user@host ~ $ echo $?
1
user@host ~ $ python <<< 'exit(123)'
user@host ~ $ echo $?
123
user@host ~ $ echo $$
21731
user@host ~ $ ps
  PID TTY          TIME CMD
21731 pts/9    00:00:00 bash
21738 pts/9    00:00:00 sleep
21742 pts/9    00:00:00 ps

Dokumentacja Basha

Zadanie 6 Napisz skrypt który wyświetli w kolejnych liniach:
      • wartość parametru $0,
      • swój PID,
      • ilość argumentów,
      • listę argumentów.

Zadanie 7 Uruchom skrypt z poprzedniego zadania podając w różny sposób ścieżkę do niego.

Zadanie 8 Wykorzystując komendę readlink -f lub realpath (które dostając jako argument ścieżkę do pliku zwracają jego bezwzględną ścieżkę po rozwinięciu symlinków) napisz skrypt który wyświetli ścieżkę do katalogu w którym się znajduje.

Dokumentacja Basha

Instrukcja warunkowa ma składnię:

if polecenie1
then
    kod wykonany jeśli polecenie1 zwróciło prawdę (wartość 0)
elif polecenie2
then
    kod wykonany jeśli polecenie2 zwróciło prawdę
else
    kod wykonany jeśli polecenie1 i polecenie2 nie zwróciło prawdy
fi

Przykład bez używania znaków nowej linii:

if grep -q ^user: /etc/passwd; then echo "'user' present"; elif grep -q ^student: /etc/passwd; then echo "'user' absent, 'student' present"; else echo "neither present"; fi

Zadanie 9 Napisz skrypt który spróbuje usunąć plik o nazwie plik i jeśli usunięcie pliku się powiedzie, to wyświetli napis udało się, a jeśli nie to wyświetli nie udało się.

Zadanie 10 Zmień skrypt tak, by zamiast pliku o nazwie plik usuwał plik podany jako argument skryptu.

Polecenie test pozwala wykonywać m. inn. porównania zmiennych czy sprawdzać istnienie / rodzaj pliku.
Poza nazwą test to polecenie można wywołać przez [.
Jedyna różnica między test i [ polega na tym, że używając [ trzeba dodać na koniec ].
Np. test "ala" != "ala" jest identyczne z [ "ala" != "ala" ].

Uwaga, pułapka: wyrażenie [ $X = $Y ] będzie działać jeśli $X i $Y rozwiną się każde do jednego słowa, ale jeśli któreś będzie puste bądź będzie zawierać spację, to spowoduje błąd składniowy.

! arg neguje arg.
arg1 -a arg2 oznacza arg1 oraz arg2
arg1 -o arg2 oznacza arg1 lub arg2
nawiasy okrągłe ( … ) pozwalają grupować, ale trzeba je escape'ować żeby bash nie traktował ich jako znaki specjalne.

Przykład:

test \( -z "$X" -o "$X" -le 4 \) -a ! -s "$Y" -a \( "$Z" -le 2 -o "$Z" -ge 12 \)

Zadanie 11 Napisz skrypt który sprawdzi czy został wywołany z dokładnie z dwoma argumentami i czy pierwszy z nich jest (arytmetycznie) mniejszy od drugiego. Jeśli nie, wyświetl właściwy komunikat o błędzie i wyjdź ze skryptu (komendą exit).

Zadanie 12 Napisz skrypt który sprawdzi czy pierwszy argument jest zwykłym plikiem do którego bieżący użytkownik ma prawa zapisu. Jeśli nie, wyświetl odpowiedni komunikat i wyjdź. Jeśli tak, dopisz bieżącą datę do tego pliku.

Zadanie 13 Napisz skrypt który sprawdzi czy pierwsza linia pliku (podanego jako argument) ma treść #!/bin/sh i czy plik jest wykonywalny. Jeśli tak jest, wyświetl nazwa pliku jest wykonywalnym skryptem powłoki.

Zadanie 14 Zmodyfikuj powyższy skrypt tak, by w razie potrzeby nadawał prawa dostępu i dopisywał shebang do wskazanego pliku.

Bash wprowadza dwie dodatkowe konstrukcji powłoki do testów / porównań:

• [[ … ]] jako konstrukcja działająca jak ulepszone polecenie test,
• (( … )) do arytmetyki.

Wyrażenie arytmetyczne wewnątrz (( … )) jest wyliczane i jeśli zwróci 0, to (( … )) zwraca fałsz, w przeciwnym razie prawdę.
Wewnątrz (( … )) można używać m. inn. operatorów ==,!=, <, <=, >, >= i … ? … : ….

Działanie [[ … ]] jest dość złożone. Ponad to co umie komenda [, wyrażenie w podwójnych kwadratowych nawiasach:

• [ dzieli wyniki podstawień na słowa, [[ zostawia je bez zmian, przykład

  user@host ~ $ X="1 -eq 2"
  user@host ~ $  [  $X  ]  && echo T || echo F
  F                        # wykona porównanie 1 z 2 
  user@host ~ $  [ "$X" ]  && echo T || echo F
  T                        # sprawdzi czy ciąg znaków '1 -eq 2' jest niepusty
  user@host ~ $ [[  $X  ]] && echo T || echo F
  T                        # sprawdzi czy ciąg znaków '1 -eq 2' jest niepusty
  user@host ~ $ [[ "$X" ]] && echo T || echo F
  T                        # sprawdzi czy ciąg znaków '1 -eq 2' jest niepusty
  

• wewnątrz [[ nie są wykonywane dopasowania do nazw plików, przykład

  user@host ~ $ [[ *.txt ]] && echo T || echo F
  T                         # sprawdzi czy ciąg znaków '*.txt' jest niepusty
  user@host ~ $  [ *.txt ]  && echo T || echo F
  -bash: [: nums.txt: oczekiwano operatora jednoargumentowego
  F                         # bash podstawił nazwy plików '*.txt', więc [ dostało złe argumenty
  

• Operator = i != dopasowują tekst do wzorca, a nie porównują teksty, przykład

  user@host ~ $  [ abc.log = *.log ]  && echo T || echo F
  F
  user@host ~ $ [[ abc.log = *.log ]] && echo T || echo F
  T
  user@host ~ $
  

• Dodano operator =~ dopasowujący do wyrażenia regularnego, przykład

  user@host ~ $ [[ abc.txt =~ ^a.*\.txt$ ]] && echo T || echo F
  T
  

• Operatory -a i -o zastąpiono przez && i ||, a nawiasów okrągłych nie trzeba escape'ować, np:
  if [[ -f file && ( ! -s file || ! -w file ) ]]; then echo "'file' exists and is not empty or not writeable"; fi

Instrukcja wyboru ma składnię:

case wartość in
  wzorzec1) polecenia1 ;;
  wzorzec2) polecenia2 ;;
  *) polecenia3 ;;
esac

Przykład bez używania znaków nowej linii:

case $(LANG= date "+%A") in Monday) echo "Ugh...";; S*day) tput bel; echo "Weekend!";; *) echo "a day.";; esac

Zadanie 15 Napisz skrypt który sprawdzi rozszerzenie pliku (podanego jako argument) i jeśli plik ma rozszerzenie:
      • pdf to wykona pdftotext plik -,
      • zip to wykona unzip -l plik,
      • jakiekolwiek inne, to wykona cat plik.

Dokumentacja Basha

We wszystkich pętlach działają słowa kluczowe break i continue do, odpowiednio, wyjścia poza pętlę i rozpoczęcia następnego przebiegu pętli.

Pętla for ma składnię:

for zmienna in wartość1 wartość2 …  
do
   polecenia
done

Często w miejsce listy wartości podaje się podstawienie które jest rozkładane na wiele wartości, np:
for NUM in {1..3} {7..9} → for NUM in 1 2 3 7 8 9
for NUM in $(seq -w 001 3) → for NUM in 001 002 003
for USERNAME in $(getent passwd | cut -f1 -d:) → for USERNAME in root student ...
for FILE in $(grep -il 'ldap' /etc/*.conf 2>/dev/null) → for FILE in /etc/autofs.conf /etc/ldap.conf ...²⁾

Przykład bez używania znaków nowej linii:

for X in {1..3}; do echo -n "Przebieg $X: "; date +%N; done

Zadanie 16 Napisz skrypt, który dla każdego pliku podanego jako argument wyświetli: jego nazwę, jego pierwszą linię i jego ostatnią linię.

Zadanie 17 Napisz pętlę która wyświetli wszystkie potęgi dwójki o wykładnikach od 1 do wybranej wartości.
(Wartość potęgi można wyliczyć np. wyrażeniem $((2**wykładnik)).)

Bash wspiera też składnię for wyglądającą i działającą jak w C:

for ((i=0; i<5; i++))
do
   polecenia
done

Przykład bez używania znaków nowej linii:

for ((i=3;i<=15;i+=3)); do for ((j=0;j<i;j++)); do echo -n '*'; done; echo; done

Pętla ''while'' ma składnię:

while polecenie1  
do
   polecenia2
done

until polecenie1  
do
   polecenia2
done

Przykład bez używania znaków nowej linii:

X=7; until [ $X -eq 1 ]; do [ $((X%2)) -eq 1 ] && X=$((3*X+1)) || X=$((X/2)); echo $X; done

Zadanie 18 Napisz pętlę która wyświetli wszystkie potęgi dwójki mniejsze niż podana liczba.

Zadanie 19 Napisz skrypt który utworzy nowy plik myProg_NUM.log o najniższej możliwej wartości NUM, a następnie przypisze jego nazwę do zmiennej LOG i umieści w tym pliku bieżącą datę.

Komenda read [zmienna]... wczytuje jedną linię ze standardowego wejścia, a następnie:

• (rozszerzenie Basha) jeżeli nie ma argumentów, read wpisuje linię do zmiennej REPLY,
• read dzieli wczytaną linię na słowa,
• każdej kolejnej zmiennej (podanej w liście argumentów) przypisuje kolejne słowo,
• jeśli słów jest mniej niż zmiennych, pozostałe zmienne są ustawiane na pustą wartość,
• jeśli słów jest więcej niż zmiennych, pozostałe słowa są doklejane do ostatniej zmiennej.

Przykład

user@host ~ $ read X Y Z
   jeden   "dwa   trzy"
user@host ~ $ echo "X='$X' Y='$Y' Z='$Z'"
X='jeden' Y='"dwa' Z='trzy"'
user@host ~ $ read X Y Z
   jeden
user@host ~ $ echo "X='$X' Y='$Y' Z='$Z'"
X='jeden' Y='' Z=''
user@host ~ $ read X Y Z
   jeden      dwa  trzy  cztery     pięć
user@host ~ $ echo "X='$X' Y='$Y' Z='$Z'"
X='jeden' Y='dwa' Z='trzy  cztery     pięć'
user@host ~ $ read
   jeden      dwa  trzy  cztery     pięć
user@host ~ $ echo "'$REPLY'"
'   jeden      dwa  trzy  cztery     pięć'

polecenie | while read X
do
  ...
done

while read X Y
do
  ...
done << EOF
wartoscX1 wartoscY1
wartoscX2 wartoscY2
EOF

select – rozszerzenie Basha

select ZMIENNA in wartość1 wartość2 …  
do
   polecenia
done

select FILE in /etc/logrotate.d/*
do
  [[ $FILE ]] || continue
  echo "===$FILE==="
  cat "$FILE"
  break
done