Jan Kończak

Ta strona jest tylko do odczytu. Możesz wyświetlić źródła tej strony ale nie możesz ich zmienić.
====== Oprogramowanie do zdalnych zajęć ======

++++ Programowanie niskopoziomowe (zajęcia 1-6) |

Do zajęć zdalnych koniecznie musicie mieć do dyspozycji:
  * system operacyjny GNU/Linux
  * dowolny współczesny kompilator C/C+''''+:
    * polecane: [[https://gcc.gnu.org/|GCC]] w wersji ≥9 lub [[https://clang.llvm.org/|Clang]] w wersji ≥ 9
    * uwaga: proszę sprawdzić działanie kompilatora na [[https://gitlab.cs.put.poznan.pl/jkonczak/sk2_examples/raw/master/l4/l4_z1_lambda.cpp|przykładowym pliku]] - plik powinien się kompilować komendą ''c+''''+ -pthread --std=c+''''+2a l4_z1_lambda.cpp''((jeśli kompilator narzeka na ''--std=c+''''+2a'', to znaczy że jest dość stary; sugeruję zaktualizować, ale jeśli działa z ''--std=c+''''+1z'', to na potrzeby zajęć wystarczy))
  * IDE lub edytor tekstowy do pisania kodu:
    * przykładowe IDE: [[https://www.kdevelop.org/|kdevelop]], [[https://www.qt.io/product/development-tools|QtCreator]], [[https://www.jetbrains.com/clion/|CLion]] (wersja dla edukacji jest bezpłatna)
    * przykładowo edytory: VS Code, Geany, Code::Blocks, CodeLite
  * narzędzia:
    * do uruchamiania prostych połączeń sieciowych: ''nc''/''ncat''/''netcat''/''socat''
    * do wyświetlania istniejących połączeń: ''netstat''/''ss''

Dodatkowo warto zainstalować:
  * strony podręcznika systemowego (''man'')
  * narzędzia:
    * ''gdb'' (debugger)
    * ''valgrind'' (narzędzie znajdujące błędy zarządzania pamięcią)
    * ''strace'' (narzędzie wyświetlające i tłumaczące wywołania systemowe)
    * ''wireshark''
  * wygodny emulator terminala

++++

++++ Qt – 10.11 i 17.11 (grupy wtorkowe) / 25.11 i 2.12 (grupy środowe) (zajęcia 6 i 7) |
Proszę zainstalować program qtcreator oraz podstawowe biblioteki deweloperskie, dokumentację i narzędzia frameworku Qt (w wersji 5). 
W zdecydowanej większości dystrybucji Linuksa pakiety są dostępne w domyślnych repozytoriach (np. dla Ubuntu: ''qtbase5-dev qt5-doc qtcreator libclang-common-8-dev''((Paczka ''libclang-common-8-dev'' jest wymagana w Ubuntu niezależnie od wersji clanga [[https://bugs.debian.org/cgi-bin/bugreport.cgi?bug=952718|z niezrozumiałych przeze mnie powodów]]))). \\
Proszę przetestować czy środowisko działa poprawnie kompilując przykładowy kod: {{:sk2:l6_z2_template.tar.xz|}}.
++++

++++ Java - 24.11 (grupy wtorkowe) / 9.11 (grupy środowe)  (zajęcia 8) |
Proszę zainstalować JDK i swoje ulubione IDE do Javy (np. IntelliJ / Eclipse / NetBeans). 
++++

++++ DNS - 1.12 (grupy wtorkowe) / 9.12 (grupy środowe) (zajęcia 9) |
Proszę zainstalować programy ''dig'', ''host'' i ''bind''. \\
W zależności od dystrybucji, programy mogą być w paczkach o nazwach:

  bind
  bind9
  bind-tools
  bind9-tools
  bind-dnsutils
  bind9-dnsutils
  bind-utils
  bind9-utils

Do sprawdzenia czy programy są dostępne, proszę użyć poleceń:

  named -v
  named-checkconf -v
  dig -v
  host -V

//Uwaga:// named i named-checkconf mogą być dostępne tylko z roota (tzn. są w
katalogu ''/usr/sbin'', który normalnie nie jest w ''$PATH'' zwykłego użytkownika)
  
Proszę sprawdzić czy bind nie jest uruchamiany automatycznie. \\
Jeśli polecenie:

  ps -FA | egrep '(named|bind)'

znajdzie działający program ''bind'' lub ''named'', proszę go wyłączyć, właściwą
dla swojego systemu operacyjnego komendą,  zapewne przez jedną z poniższych:

  systemctl stop bind && systemctl disable bind 
  systemctl stop bind9 && systemctl disable bind9
  systemctl stop named && systemctl disable named
  /etc/init.d/bind stop && rc-update delete bind
  /etc/init.d/bind9 stop && rc-update delete bind9
  /etc/init.d/named stop && rc-update delete named

++++

++++ Kształtowanie ruchu - 8.12 (grupy wtorkowe) / 23.12 (grupy środowe) (zajęcia 10) |
Na zajęciach będziecie pracować na komputerach w laboratorium na Politechnice.
Przed zajęciami proszę:
  * zalogować się na ''polluks''a (tzn. sprawdzić, czy pamiętacie hasło)
  * zalogować się z polluksa na wybrany z komputerów laboratoryjnych (lab-net-[1-16] lub lab-sec-[1-16]):
    * swoim kontem ''inf…'', a jeśli się nie da, to
    * na konto ''root'' ze standardowym hasłem
  * jeśli zalogowaliście się swoim kontem do VLABa, proszę wybrać ''Start local Linux'' i zalogować się po ok. 2 minutach ponownie (na konto root) \\ __Uwaga:__ jeśli na komputerze jest uruchomiona jakaś maszyna wirtualna, może to oznaczać że ktoś pracuje (np. w ramach innych zdalnych zajęć) na tym komputerach, więc proszę wtedy nie wybierać lokalnego linuksa i spróbować później / na innej maszynie.
  * uruchomić ponownie (''reboot'') maszynę po sprawdzeniu że udało Wam się zalogować na konto roota.
Zachęcam do przypomnienia sobie jak korzysta się z SSH i narzędzi takich jak screen i tmux ([[https://github.com/zolrath/wemux|wemux]]), korzystając np. [[sk1:ssh_screen_tmux|z tych materiałów]] (materiały były przedstawione   [[https://emeeting.put.poznan.pl/playback/presentation/2.0/playback.html?meetingId=74d51a8d51ffe7dd7d66f8eaa6ffeffc725c5060-1585652713066|na początku jednych z zajęć  z SK1]]).\\
Na tych zajęciach będę sprawdzać stan Waszej pracy logując się na maszyny w laboratorium, więc nie musicie udostępniać mi ekranu. Zachęcam do używania screen/tmux żebym np. mógł wskazać Wam gdzie jest błąd w komendach które wpisujecie a są traktowane jako niepoprawne.

++++


++++ IPv6 - 15.12 (grupy wtorkowe) / 13.01 (grupy środowe) (zajęcia 11) |
Podobnie jak na zajęciach z kształtowania ruchu (powyżej) w trakcie zajęć będą wykorzystywane komputery w laboratoriach.

W trakcie tych zajęć będzie konieczność uruchomienia programu Wireshark na komputerach w laboratorium. \\
Dlatego proszę o przygotowanie się do używania programu wireshark, np:
  * wykorzystując X11 forwarding w SSH (opisane [[sk1:ssh_screen_tmux|tutaj]]); \\ jeśli korzystacie z Windowsa, X11 forwardig wymaga uruchomionego serwera [[https://en.wikipedia.org/wiki/X_Window_System|X]], np. [[https://sourceforge.net/projects/vcxsrv/|vcxsrv]] \\ Uwaga: z powodu [[https://github.com/PowerShell/Win32-OpenSSH/issues/1088|błędu]] w windowsowej wersji ssh może być konieczne posiadanie pliku ''C:\dev\tty'', <html><small></html> np. tworzonego przez:<code>
mkdir \dev
echo x > \dev\tty
</code> <html></small></html>a następnie ustawienie zmiennej DISPLAY na odpowiednią wartość przed wywołaniem ssh, np. w cmd.exe: \\ ''set DISPLAY=localhost:0''
  * uruchomienie serwera VNC <html><small></html>(lub rdesktop)<html></small></html> na maszynie w laboratorium i połączenie się z tym serwerem, wykorzystując [[https://instrukcje.put.poznan.pl/category/vpn/|VPN politechniki]] lub tunelowanie po SSH (opisane skrótowo [[sk1:ssh_screen_tmux|tutaj]]).
++++

++++ WLAN 1 - 22.12 (grupy wtorkowe) / 20.01 (grupy środowe) (zajęcia 12) |
Podobnie jak na zajęciach z IPv6 (powyżej) w trakcie zajęć będą wykorzystywane komputery w laboratoriach. \\
Możliwe (zależy od tempa zajęć) że w trakcie zajęć będzie też potrzeba uruchomić Wireshark na komputerach w laboratorium.
++++

++++ WLAN 2 - 12.01 (grupy wtorkowe) / 27.01 (grupy środowe) (zajęcia 13) |
Zajęcia będą odbywać się na komputerach w laboratorium. \\
W zależności od ilości osób może wystąpić konieczność pracy w grupach – sprzętowych AP jest ograniczona ilość.
Dlatego proszę o przećwiczenie pracy w jednej konsoli przez kilka osób (np. używając tmux/wemux lub współdzieląc ekran).
++++

++++ WLAN 3 - 19.01 (grupy wtorkowe) |
Zajęcia będą odbywać się na komputerach w laboratorium. \\
Będziecie konfigurować sprzęt firmy MikroTik, który najłatwiej konfiguruje się z użyciem przeglądarki pod domyślnym  dla sprzętu tej firmy adresem IP 192.168.88.1.\\
Dla wygody i sprawnego działania interfejsu konfiguracyjnego zalecam skonfigurować przekierowanie portów po SSH.
Możecie albo:
  * użyć //local port forwarding// do przekazywania danych z połączeń nawiązywanych na podany port lokalnego komputera przez połączenie SSH do wskazanego adresu po stronie serwera SSH, np. przez: <code>ssh -Y -J infXXX@polluks.cs.put.poznan.pl -L 8080:192.168.88.1:80 root@lab-sec-X</code> Wtedy połączenie pod ''http://localhost:8080/'' z przeglądarki internetowej spowoduje nawiązanie połączenia z serwera ssh do adresu 192.168.88.1:80 i przekazywanie danych między tymi połączeniami, a więc wyświetlenie interfejsu konfiguracyjnego sprzętu.
  * użyć //dynamic port forwarding// do uruchomienia proxy SOCKS tunelujących połączenia na drugą stronę połączenia SSH i skonfigurować połączenie przeglądarki z siecią tak by używało tego proxy. Przykładowa komenda ssh: <code>ssh -Y -J infXXX@polluks.cs.put.poznan.pl -D 8080 root@lab-sec-X</code> Przykładowa instrukcja jak używać takiego proxy jest tutaj: https://linuxize.com/post/how-to-setup-ssh-socks-tunnel-for-private-browsing/

++++

====== Udostępnianie widoku swojego pulpitu  ======

===== Metoda #1: Wtyczka 'Live Share' w VS code (tylko zajęcia z programowania C/C++) =====

Edytor VisualStudio Code pozwala udostępniać bieżąco edytowany projekt przy użyciu rozszerzenia [[https://visualstudio.microsoft.com/pl/services/live-share/|Live Share]].
  - pobrać i zainstalować VS Code,
  - zainstalować wtyczkę Live Share (menu view/extensions),
  - zalogować się, np. kontem Microsoft ([[https://instrukcje.put.poznan.pl/microsoft-office365-tworzenie-konta/]]),
  - wybrać 'live share' (1), wystartować współdzielenie (2), wybrać 'invite' (3) i przekazać link prowadzącemu (numery odnoszą się do ilustracji poniżej)
  - po pojawieniu się prośby o dołączenie osoby, zaakceptować tę prośbę.
{{:sk2:vscode_ls.png|}}

**Uwaga**: Osoby korzystające z tej metody powinny:
  * uruchomić u siebie usługę daytime na TCP i UDP
  * lub wykonać z roota polecenie zastępujące daytime, np: \\ ''socat udp-l:daytime,fork exec:date & socat tcp-l:daytime,fork exec:date &''



===== Metoda #2: Udostępnienie VNC prowadzącemu (Linuks) =====

  # tl;dr (czyli dla osób które chcą gotowe polecenia i nie chce im się czytać dalej)
  wget http://www.cs.put.poznan.pl/jkonczak/pub/sk2/sk2-vpn-ca.crt
  sudo openvpn --dev tap --client --ca sk2-vpn-ca.crt --auth-user-pass --daemon --remote ipv4.jprofesorek.mooo.com
  x11vnc -quiet -nopw -forever -display :0 & disown
  sleep 5
  ip -4 addr show dev tap0
  

==== Krok 1: dołączenie do VPNa ====
W trakcie zajęć wykorzystywany będzie OpenVPN. Należy zainstalować odpowiednią paczkę (zwykle o nazwie ''openvpn'') w systemie z którego będzie udostępniany ekran.

//Uwaga:// VPN jest skonfigurowany tak, by była łączność między wszystkimi podłączonym osobami, co będzie wykorzystywane w trakcie zajęć, ale niesie za sobą dość oczywiste konsekwencje bezpieczeństwa.

Do uruchomienia VPNa potrzebny jest:
  * plik CA: <html><strong><a href="/jkonczak/pub/sk2/sk2-vpn-ca.crt">sk2-vpn-ca.crt</a></strong></html>,
  * adres: ''ipv4.jprofesorek.mooo.com'',
  * informacja że VPN pracuje na warstwie 2 modelu ISO/OSI, tzn. ''device tap''
  * (port i protokół domyślne - 1194/udp)
  * nazwa użytkownika i hasło, przekazane innym kanałem przez prowadzącego.  \\ Nazwę użytkownika i hasło można dla wygody wpisać do pliku o nieskomplikowanym  formacie: <code - userPass.txt>theExampleUsername
someIncorrectPassword</code>Uwaga: plikz hasłem musi mieć uprawnienia zabraniające odczyt komukolwiek poza bieżącym użytkownikiem (do ustawienia uprawnień można użyć np. ''chmod go-rwx userPass.txt'')

Polecenie uruchamiające VPNa, należy je uruchamiać z __roota__ (**wybierz jedno**):
  * Wersja 1 - wszystko w linii poleceń: <code>openvpn --dev tap --client --ca /somewhere/sk2-vpn-ca.crt --auth-user-pass /somewhere/userPass.txt --remote ipv4.jprofesorek.mooo.com</code> Uwaga 1: można pominąć nazwę pliku '' /somewhere/userPass.txt'', wtedy program pyta o nazwę użytkownika / hasło. \\ Uwaga 2: można dodać opcję ''--daemon'', która przenosi program w tło. Bez tej opcji program openvpn zajmuje konsolę (a zamknięcie okna z konsolą przerywa połączenie).
  * Wersja 2 - przygotuj plik konfiguracyjny: <code - sk2-vpn.ovpn>client
remote ipv4.jprofesorek.mooo.com
dev tap
ca /somewhere/sk2-vpn-ca.crt
auth-user-pass /somewhere/userPass.txt
#daemon</code> następnie uruchom polecenie: <code>openvpn --config sk2-vpn.ovpn</code>
  * Wersja 3 - użyj graficznego konfiguracja dla NetworkManagera (ta wersja potrzebuje NetworkManagera i może potrzebować dodatkowych pakietów, np. ''network-manager-openvpn-gnome'').

**Sprawdzenie czy wszystko poszło dobrze:** po wykonaniu wybranej z komend, w wynikach komendy ''ip address'' powinien pojawić się interfejs ''tap0'' z adresem IP z sieci 10.0.9.0/24. Dodatkowo powinna działać komenda ''ping 10.0.9.1''.

<html><small></html>Dla zainteresowanych [[sk2:vpn_serwer_dla_zajec|konfiguracja serwera]]<html></small></html>

==== Krok 2: uruchomienie VNC ====

Przykładowe polecenie używa serwer [[https://en.wikipedia.org/wiki/X11vnc|x11vnc]] aby udostępnić bieżącą sesję graficzną. \\ <html><small></html>
Możecie oczywiście użyć dowolnego innego serwera VNC, np. [[https://tigervnc.org/|TigerVNC]], który pozwala zarówno udostępnić bieżącą sesję (np. ''x0vncserver --SecurityTypes None'') jak i stworzyć nową wirtualną sesję Xów (bez konieczności wykorzystania Xvfb).<html></small></html>

Udostępnienie całej sesji graficznej:
  x11vnc -forever -display :0 & disown
<html><small></html>

W powyższym poleceniu ''& disown'' wrzuca program w tło i odłącza program od bieżącego terminala.

<html></small></html>
Oczywiście normalnie VNC pozwala na kontrolę myszy i klawiatury. W ''x11vnc'' można dodać opcję ''-viewonly'' żeby pozwolić tylko na podglądanie ekranu. \\
Inne przydatne opcje to ''-quiet'' która zmniejsza gadatliwość standardowego wyjścia i ''-nopw'' która  pomija komunikat że serwer nie jest chroniony hasłem.

<html><small></html>

Można poeksperymentować z udostępnieniem części ekranu (poniższe polecenia wymagają zainstalowania ''xwininfo'' do wyboru okna). \\
Udostępnienie jednego okna (nie udostępnia innych okien, np. oknien dialogowych czy okien menu): \\
''x11vnc -forever -id pick -connect :0'' \\
Udostępnienie obszar jednego okna (uwaga: jeśli je coś zasłoni, x11vnc przesyła to co je zasłoniło): \\
''x11vnc -forever -sid pick -connect :0'' \\
Udostępnienie jednej aplikacji (uwaga: u mnie nie działało prawidłowo): \\
''x11vnc -appshare -id pick -connect :0''

<html></small></html>

Aby sprawdzić czy VNC działa prawidłowo, należy spróbować połączyć się do (z innego komputera) np. poleceniem
  vncviewer <ip lub nazwa domenowa>

**Po uruchomieniu VPN i VNC należy na początku zajęć przesłać do prowadzącego swój adres IP z sieci 10.0.9.0/24.**

===== Metoda #2: Udostępnienie VNC prowadzącemu (Windows) =====
Do zajęć z Qt / Javy można korzystać z Windowsa, stąd krótka instrukcja jak uruchomić VPN+VNC pod Windowsem.

=== OpenVPN ===
Należy zainstalować openvpn: https://openvpn.net/community-downloads-2/ \\
Nie udało mi się (ale za bardzo nie próbowałem) skorzystać z GUI, stąd
proponuję z __uruchomionego jako administrator__  cmd.exe lub powershella
wykonać odpowiednią komendę: \\
   ''"C:\Program Files\OpenVPN\bin\openvpn.exe" …'' \\
Argumenty dla komendy wyglądają jak w Linuksie.
++++ Przykładowe screeny: |
{{:sk2:win-vpn-1.png|}}\\
{{:sk2:win-vpn-2.png|}}\\ NB: plik z certyfikatem ''sk2-vpn-ca.crt'' nazywa się tutaj ''sk2-vpn-ca.cer'', bo MS Edge "wie lepiej" jakie ściągany plik powinien mieć rozszerzenie.\\
{{:sk2:win-vpn-3.png|}}
++++

=== VNC ===
Przykładowy i dość bezproblemowy serwer VNC to [[https://www.tightvnc.com/download.php|TightVNC]]. \\
Inne popularne serwery VNC to np. [[https://archive.realvnc.com/download/open/|RealVNC]] czy [[https://tigervnc.org/|TigerVNC]]. \\
W każdym przypadku proszę o niewymaganie hasła (ewentualnie podanie hasła prowadzącemu).
++++ Przykładowy screen: |
{{:sk2:win-vnc.png|}}
++++
Jan Kończak

Narzędzia użytkownika

Narzędzia witryny

Narzędzia strony
