Jan Kończak

Ta strona jest tylko do odczytu. Możesz wyświetlić źródła tej strony ale nie możesz ich zmienić.
<html>
<style>
code {white-space: pre-wrap}
pre.compact {line-height: 1em; padding: .25em .5em}
</style>
</html>

=== Wyłączanie echo w terminalu ===

Możesz dowiedzieć się który terminal jest używany przez twoją powłokę wykonując:
''echo $TTY''
\\
W dowolnym momencie możesz z innego terminala wykonać komendę która spowoduje
wyłączenie bądź włączenie wyświetlania wpisanych przez znaków:
\\
''stty -F %%/dev/pts/%%//8// -echo''
\\
''stty -F %%/dev/pts/%%//8// echo''

Używając tej metody możesz (częściowo) uniknąć pokazywania na ekranie
wpisywanego z klawiatury hasła.

===== Wstęp o wiadomościach e-mail =====

W trakcie przesyłania wiadomości e-mail między serwerami SMTP najpierw 
przesyłane są adresy z "koperty" (envelope), potem jej zawartość (contents).
\\
Zawartość (contents) każdej wiadomość e-mail składa się z nagłówków (headers)
i treści (body).

<html>
<pre class="compact" style="margin-top:-1.2em">
<b>MAIL FROM:&lt;</b>grey@cat.baz<b>&gt;</b>                                  <span style="color:gray">\ envelope</span>
<b>RCPT TO:&lt;</b>john@example.com<b>&gt;</b>                                <span style="color:gray">/ ("koperta")</span>
<b>DATA</b>
<span style="color:navy">From: Greebo &lt;grey@cat.baz&gt;               <span style="color:gray">\               \</span>
To: John Q. Public &lt;john@example.com&gt;     <span style="color:gray">| headers       | contents</span>
Date: Mon, 13 Jan 2025 03:00:00 +0100     <span style="color:gray">| (nagłówki)    | ("zawartość")</span>
Subject: Khhhhhhhhhhhhh                   <span style="color:gray">/               |</span>
                                                     <span style="color:gray">     |</span>
KhIIIIsss!                                <span style="color:gray">] body (treść)  /</span>
</span><b>.</b>
</pre>
</html>

Zauważ że używany do dostarczenia wiadomości adres odbiorcy znajduje się na
"kopercie".
\\
Adres docelowy z nagłówków jej zawartości nie jest brany pod uwagę przy
ustalaniu dokąd wiadomość ma zostać wysłana.
\\
"Koperta" jest tworzona tylko na czas wymiany zawartości między serwerami i
użytkownicy poczty nie widzą adresów które były tam podane (<small>choć serwer
odbierający może przepisać adres z //rcpt to// do nagłówka //Received//</small>).

=== Składnia nagłówków ===

Linie muszą się kończyć przez ''\r\n'', lista nagłówków przez ''\r\n\r\n''.

<html><div style="margin-left:0.5em;padding-left:0.5em;border-left:1px gray solid;display:block; margin-bottom: 0"></html>
//Each line of characters MUST be no more than 998 characters, and SHOULD be no
more than 78 characters, excluding the CRLF.//
<wrap right><small>[[https://datatracker.ietf.org/doc/html/rfc5322#section-2.1.1#section-2.3.1|[RFC dla formatu wiadomości e-mail]]]</small></wrap> 
<html></div></html>
Linie nagłówków można w razie potrzeby łamać na białych znakach, zostawiając
białe znaki na początku kolejnej linii. Przykład:
<html><div style="margin-top:-1.2em"></div></html>
<code>
To: <first_recepient@example.com>, <second_recepient@example.com>,
 <third_recepient@example.com>
</code>

<html><div style="margin-left:0.5em;padding-left:0.5em;border-left:1px gray solid;display:block; margin-bottom: 0"></html>
//Although SMTP extensions may relax this restriction for the content body,
the content header fields are always encoded using the US-ASCII repertoire.//
<wrap right><small>[[https://datatracker.ietf.org/doc/html/rfc5321#section-2.3.1|[RFC dla SMTP]]]</small></wrap> 
<html></div></html>
W niektórych nagłówkach można użyć znaków spoza kodowania US-ASCII, ale muszą
one być odpowiednio zakodowane, używając składni //encoded-word// opisanej w
odpowiednim [[https://datatracker.ietf.org/doc/html/rfc2047|dokumencie RFC]].

<small>
Np: ''Mój przykładowy tekst'' (gdzie w UTF-8 ''ó'' to binarnie ''\0xC3\0xB3'' a
''ł'' to ''\0xC5\0x82'') w nagłówku //Subject// można zakodować jako:
<html><div style="margin-top:-1.2em"></div></html>
  * ''=?UTF-8?Q?M=C3=B3j?= =?UTF-8?Q?Przyk=C5=82adowy?= tekst'' (używając //**q**uoted-printable//)
  * ''=?UTF-8?Q?M=C3=B3j_przyk=C5=82adowy_tekst?='' (jak wyżej, ale kodując wiele słów naraz i zastępując spację przez ''_'')
  * ''=?UTF-8?B?TcOzaiBwcnp5a8WCYWRvd3kgdGVrc3Q=?='' (używając //**b**ase64//).
</small>
=== Podstawowe nagłówki ===

Na liście nagłówków **musi** się znaleźć nagłówek ''Date'' i ''From''.
\\
Format daty określa standard, w Linuksie można uzyskać prawidłowo sformatowaną
datę komendą ''date --rfc-email''.

Na liście nagłówków powinny znaleźć się też ''Message-ID'', oraz jeśli
wiadomość jest odpowiedzią, ''In-Reply-To'' oraz ''References''.

Na liście nagłówków powinien się znaleźć się też nagłówek ''Subject''.
\\
Autor wiadomości musi też ustawić przynajmniej jeden z nagłówków ''To'', ''Cc''
lub ''Bcc'' (a jeżeli autor ustawi tylko ''Bcc'', to już MUA może usunąć ten
nagłówek z treści i wiadomość transportowana po SMTP nie ma żadnych adresów
docelowych w nagłówkach).

===== Agenci przy wysłaniu i odbieraniu maili =====

<small>Patrz też: [[https://en.wikipedia.org/wiki/Email_agent_(infrastructure)]]</small>

=== Wysłanie ===

<html><pre class="compact" style="font-family:DejaVu Sans Mono;margin-bottom:0;margin-top:-1.2em">
 ____    ┌─────┐      ┌─────┐      ┌─────┐      ┌─────┐      ┌─────┐    .------. 
(mail) → │ MUA │-→-→-→│ MSA │-→-→-→│ MTA │-→-→-→│ MTA │-→-→-→│ MDA │ → (skrzynka)
 ‾‾‾‾    └─────┘ SMTP └─────┘ SMTP └─────┘ SMTP └─────┘ SMTP └─────┘    `------‘
<div style="margin-top:-.5em"></div>
                \____/       \_________________/       \____/ 
               wysłanie          przekazanie         dostarcznie
             (submission)          (relay)           (delivery)
</pre></html>
Podział MTA na MSA, MTA i MDA jest umowny.
\\
MSA poza przekazaniem wiadomości do kolejnego serwera sprawdza czy nadawcy wolno
wysłać taki mail i wykonuje dodatkowe akcje wstępnie przetwarzające wiadomość,
np. podpisuje wiadomość kluczem DKIM, usuwa nagłówki //Bcc// jeśli MUA tego nie
zrobił.
\\
MTA tylko przesyłają wiadomość do kolejnego serwera.
\\
MDA ma za zadanie dostarczyć otrzymaną wiadomość do skrzynki (np. zapisać do
pliku na dysku bądź przekazać lokalnemu programowi który trzyma skrzynki
mailowe).
\\
<small>Więcej znajdziesz w odpowiednim [[https://datatracker.ietf.org/doc/html/rfc5068|RFC]]</small>

Współcześnie każdy kolejny agent odbierając wiadomość sprawdza czy ta nie jest
spamem.

=== Odbieranie ===

<html><pre class="compact" style="font-family:DejaVu Sans Mono;margin-bottom:0;margin-top:-1.2em">
 .------.    ┌─────┐           ┌─────────┐
(skrzynka) ← │ MAA │  ←  ←  ←  │ MRA/MUA │
 `------‘    └─────┘ POP3/IMAP └─────────┘
</pre></html>
Po tym jak wiadomość wyląduje w skrzynce, trzeba ją stamtąd pobrać.
Do tego używa się protokołu POP3 lub IMAP.

===== Protokół SMTP =====

==== Komendy ====

Kolejne kroki komunikacji SMTP, przy założeniu że serwer zaakceptuje wszystkie polecenia: (<small>więcej w RFC [[https://datatracker.ietf.org/doc/html/rfc5321#section-4.1.1|dla SMTP]] i [[https://datatracker.ietf.org/doc/html/rfc4954|dla AUTH]]</small>):
<html><div style="margin-top:-1.2em"></div></html>
  - serwer przesyła do świeżo połączonego klienta powitanie zaczynające się od kodu ''220''
  - klient przedstawia się komendą ''**EHLO** //nazwa_domenowa//'' (<small>lub starszym ''HELO //nazwa_domenowa//''</small>) i czeka na akceptację serwera
  - klient może poprosić o uwierzytelnienie komendą ''**AUTH** //metoda//'' \\ (w wynikach komendy ''EHLO'' podane są wspierane przez serwer metody, <small>lista ustandaryzowanych metod jest [[https://www.iana.org/assignments/sasl-mechanisms|tutaj]]</small>)
    * po wykonaniu ''AUTH //metoda//'' klient musi poczekać na odpowiedź \\ serwer zwróci albo kod 5xx określający że się nie zgadza, albo odpowiedź spodziewaną w wybranej metodzie
    * serwer zwykle pozwala na uwierzytelnienie tylko jeżeli nawiązano z nim bezpieczne połączenie (TLS)
    * w powszechnie używanej metodzie ''AUTH PLAIN'':
      * serwer odsyła kod 334 i czeka na dane uwierzytelniające
      * klient musi przesłać nazwę użytkownika i hasło zapisane jako ''\0//użytkownik//\0//hasło//'' i zakodowane w base64 \\ <small>aby przygotować dane dla metody //PLAIN//, możesz wykonać: \\ ''echo -n "User:";read -rs U;echo -n "\nPass:";read -rs P;echo;printf "\0%s\0%s" "$U" "$P"|base64''</small>
    * serwer po udanym uwierzytelnieniu odsyła odpowiedź z kodem 235
  - klient wysyła informację o nadawcy maila komendą ''**MAIL FROM**:<//nadawca//>'' i czeka na akceptację serwera
  - klient wysyła informację o jednym odbiorcy maila komendą ''**RCPT TO**:<//odbiorca//>'' i czeka na akceptację serwera
  - klient może wskazać kolejnego odbiorcę powtarzając komendę //RCPT TO// z kolejnymi adresami
  - klient zgłasza że chce podać treść maila komendą ''**DATA**'' i czeka na odpowiedź od serwera (354)
  - klient podaje treść maila, zakończoną liną składającą się z kropki \\ <small>jeżeli linia zaczyna się od kropki, to serwer usuwa tą kropkę; dlatego żeby wysłać maila z linią złożoną z kropki, można podać ''..''</small>
  - po odebraniu ''\r\n.\r\n'' serwer wysyła akceptację do klienta
  - klient może wysłać kolejny mail (zaczynając znów od ''MAIL FROM'') lub zakończyć połączenie wysyłając komendę ''QUIT''

W SMTP odpowiedź na niektóre komendy może składać się z wielu linii.
W takim przypadku wszystkie poza ostatnią linią mają składnię ''kod-treść'',
a ostatnia linia ''kod treść''.
\\
Klient może wysłać następną komendę dopiero po otrzymaniu odpowiedzi na
poprzednią.
  
Przykład komunikacji:
<html><pre class="compact" style="margin-top:-1.2em">
<span style="color:#007">220 example.org ESMTP</span>
<span style="color:#700">EHLO sub.domain.baz</span>
<span style="color:#007">250-example.org hello sub.domain.baz</span>
<span style="color:#007">250-AUTH LOGIN PLAIN</span>
<span style="color:#007">250 8BITMIME</span>
<span style="color:#700">AUTH PLAIN</span>
<span style="color:#007">334 </span>
<span style="color:#700">AHVzZXIAcGFzc3dvcmQ=</span>
<span style="color:#007">235 Authentication succeeded</span>
<span style="color:#700">MAIL FROM:&lt;user@example.org&gt;</span>
<span style="color:#007">250 OK</span>
<span style="color:#700">RCPT TO:&lt;friend@example.org&gt;</span>
<span style="color:#007">250 Accepted</span>
<span style="color:#700">RCPT TO:&lt;mellon@doriath.mi&gt;</span>
<span style="color:#007">250 Accepted</span>
<span style="color:#700">DATA</span>
<span style="color:#007">354 Enter message, ending with "." on a line by itself</span>
<span style="color:#700">From: &lt;user@example.org&gt;</span>
<span style="color:#700">Date: Mon, 13 Jan 2025 00:00:00 +0000</span>
<span style="color:#700"></span>
<span style="color:#700">Zorg</span>
<span style="color:#700">.</span>
<span style="color:#007">250 OK id=1tXOtg-007aSz-0m</span>
<span style="color:#700">QUIT</span>
<span style="color:#007">221 example.org closing connection</span>
</pre></html>

SMTP definiuje też komendy:
  * ''NOOP'' (no-operation), ''RSET'' (reset) i ''HELP''
  * ''VRFY'' i ''EXPN'', współcześnie zwykle wyłączone albo z dostępem tylko dla zalogowanych użytkowników
  * <small>opcjonalnie ''BDAT'' do sensowniejszego wysyłania danych – patrz [[https://datatracker.ietf.org/doc/html/rfc3030|RFC]]</small>
  * ''STARTTLS'' do zmiany połączenia w szyfrowane (patrz [[https://datatracker.ietf.org/doc/html/rfc3207|RFC]])

==== Porty używane przez SMTP ====

SMTP używa portów TCP:
  * 25 (''smtp'') do nieszyfrowanych połączeń
  * <small>25 (''smtp'') do szyfrowanych połączeń (TLS), ustanawianych po użyciu komendy ''STARTTLS'' na nieszyfrowanym połączeniu</small>
  * <small>465 (''smtps'', znane też jako ''urd'') do szyfrowanych połączeń (TLS)</small>
  * <small>587 (''submission'') do nieszyfrowanych połączeń</small>
  * 587 (''submission'') do szyfrowanych połączeń (TLS), ustanawianych po użyciu komendy ''STARTTLS'' na nieszyfrowanym połączeniu
  * <small>2525 (bez nazwy) niestandardowy port, używany w przypadku jeśli port 25 jest niedostępny</small>
<html><div style="margin-top:-1.2em"></div></html>
<small>(Zobacz też: https://www.cloudflare.com/learning/email-security/smtp-port-25-587/)</small>

Połączenie bez szyfrowania można wykonać np. programem ''socat'' (lub ''nc'',
jeśli serwer przeżyje kończenie linii przez samo ''\n''): \\
''socat tcp://adres_serwera//:smtp,crlf readline'' \\
<small>lub tandetniejsze ''socat tcp://adres_serwera//:smtp,crlf stdio'' jeśli masz
[[https://manpages.debian.org/testing/socat/socat.1.en.html#BUGS|debianopochodnego]]
Linuksa </small>

<small>

Połączenie od razu z szyfrowaniem można wykonać np. programem ''socat'' lub ''openssl'':
\\
''socat ssl://adres_serwera//:smtps,crlf readline'' \\
''openssl s_client -quiet -verify_quiet -crlf //adres_serwera//:smtps''

</small>

Na portach 25 i 587 połączenie początkowo jest nieszyfrowane.
Klient musi wysłać najpierw polecenie ''EHLO //nazwa_domenowa//'', następnie
wysłać polecenie ''STARTTLS'', po akceptacji którego następuje nawiązanie
połączenia TLS.
\\
Program ''openssl s_client'' umie w taki właśnie sposób nawiązać połączenie
z serwerem SMTP po podaniu komendy:
\\
''openssl s_client -quiet -verify_quiet -crlf **-starttls smtp** //adres_serwera//:**submission**''
\\
<small>Można też wskazać własną nazwę wpisywaną do komendy EHLO przez: \\
''openssl s_client -quiet -verify_quiet -crlf -starttls smtp -name //nazwa_do_ehlo// //adres_serwera//:submission''</small>
\\
Po nawiązaniu połączenia TLS klient powinien ponownie wysłać komendę ''EHLO''
(a serwer powinien zapomnieć o poprzedniej).

==== Zadania ====

~~Zadanie.#~~
Znajdź dowolną stronę oferującą usługę typu //10 minute mail//.
Zostawiając do kolejnych ćwiczeń otwartą kartę ze swoim 10-cio minutowym
adresem mail w przeglądarce, sprawdź jaki serwer obsługuje pocztę dla domeny
z której jest ten adres.

~~Zadanie.#~~
Przygotuj do skopiowania i wklejania (np. w edytorze tekstu) treść komunikacji
od klienta do serwera bez uwierzytelniania, w tym treść samej wiadomości.
\\
W zawartości wiadomości mają się znaleźć nagłówki //From//, //To//, //Subject//
i //Date//.
\\
Zarówno //RCPT TO// jak i //To// mają wskazywać na twój 10-cio minutowy adres.

~~Zadanie.#~~
Połącz się bez szyfrowania z serwerem odbierającym maile z domeny twojego
10-cio minutowego maila i wyślij wcześniej przygotowany mail. Następnie
sprawdź czy dotarł i czy został prawidłowo zrozumiany przez pocztę.

~~Zadanie.#~~
Przygotuj polecenia które będziesz musiał wpisać żeby się uwierzytelnić metodą
PLAIN i wysłać mail ze swojej poczty studenckiej (albo innej własnej poczty) 
do adresów dwóch osób siedzących obok (<small>lub do innych swoich adresów, wedle
uznania</small>). \\
W zawartości wiadomości mają się znaleźć __prawidłowe__ nagłówki //From//,
//To// lub //Cc//, //Subject// i //Date// oraz niepusta treść maila.

~~Zadanie.#~~
Połącz się używając portu 587 (''submission'') z użyciem STARTTLS do serwera
obsługującego twoją pocztę i wyślij wcześniej przygotowany mail. Następnie
sprawdź czy dotarł i jak wygląda.

===== Protokół POP3 i IMAP =====

==== POP3 ====

Przykładowa komunikacja:
<html><div style="margin-top:-1.2em"></div></html>
  - klient uwierzytelnia się, wykonując jedno z:
    * wysyła komendę ''USER //nazwa//'' i komendę ''PASS //hasło//'' 
    * wysyła komendę ''AUTH //metoda//'' (podobnie jak dla SMTP), np. ''AUTH PLAIN'', po której wysyła dane uwierzytelniające
  - klient wysyła komendę ''LIST'' i dostaje listę numerów wiadomości \\ lub komendę ''UIDL'' zwracającą listę numerów wraz z unikalnym identyfikatorem wiadomości
  - klient wysyła komendę ''RETR //numer//'' pobierającą wiadomość o podanym numerze (tyle razy ile potrzebuje)
  - klient wysyła komendę ''DELE //numer//'' zaznaczając wiadomość o podanym numerze jako do usunięcia (tyle razy ile potrzebuje)
  - klient wysyła komendę ''QUIT'' która usuwa wcześniej oznaczone wiadomości

Numery na liście wiadomości to kolejne liczby naturalne, po usunięciu wiadomości
i ponownym połączeniu wiadomości są numerowane na nowo.
  
Poza powyższymi, z istotnych funkcji protokół POP3 dopuszcza jeszcze komendę
pobierającą nagłówki i pierwsze //N// linii treści wiadomości (''TOP'') oraz
wyświetlającą które z opcjonalnych funkcji są wspierane przez serwer (''CAPA'').
\\
<small>Więcej w RFC [[https://datatracker.ietf.org/doc/html/rfc1939|dla POP3]]
i [[https://datatracker.ietf.org/doc/html/rfc2449|rozszerzeń do POP3]].</small>

POP3 używa portu 110 dla nieszyfrowanej komunikacji TCP i portu 995 dla
szyfrowanej komunikacji SSL/TLS.

POP3 **nie** wspiera:
  * oznaczania maili jako przeczytanych, ważnych etc.,
  * używania katalogów,
  * czekania na nowe maile.
POP3 powstał po to, żeby użytkownik pobrał z serwera maile na swój komputer,
usunął je z serwera zwalniając miejsce na kolejne maile. Tworząc ten protokół
nie przewidziano korzystania z poczty na wielu komputerach ani istnienia
klientów pocztowych innych niż lokalny program (protokół powstał rok przed
HTTP).

Wiele serwerów poczty wciąż oferuje POP3, stąd warto znać różnice między tym
protokołem a protokołem IMAP.

==== IMAP ====

W tej chwili powszechnie używana jest wersja
[[https://datatracker.ietf.org/doc/html/rfc3501|IMAPv4rev1]] 
oraz [[https://datatracker.ietf.org/doc/html/rfc9051|IMAPv4rev2]]
(w dużym stopniu kompatybilna z poprzednią).

**W protokole IMAP przed każdą komendą klient musi podać identyfikator (tag)
będący dowolnym wymyślonym przez klienta ciągiem alfanumerycznym.**
\\
Przykładowa komunikacja w której klient wybrał tagi ''foo'' i ''baz'':
<html><pre class="compact" style="margin-top:-1.2em; margin-bottom:0">
<span style="color:#700"><b>foo</b> search subject "SK2"</span>
<span style="color:#700"><b>baz</b> search subject "sieci"</span>
<span style="color:#007">* SEARCH 2 5 7 10</span>
<span style="color:#007"><b>foo</b> OK SEARCH completed</span>
<span style="color:#007">* SEARCH 5 7 10 12</span>
<span style="color:#007"><b>baz</b> OK SEARCH completed</span>
</pre></html>
Klient nie powinien powtarzać tagów.
<small>Większość programów generuje tagi doklejając kolejne numery za literę
''A'', tzn. ''A001'', ''A002'', …</small>
\\
Klient może wysłać komendę zanim dostał odpowiedź na poprzednią, a serwer może
wykonywać komendy równolegle, natomiast musi wysyłać odpowiedzi w kolejności.

W odpowiedzi na komendę serwer może przesłać linię zaczynającą się od:
  * ''+'' serwer czeka na wpisanie czegoś przez klienta (np. w komendzie ''AUTHENTICATE'' na dane uwierzytelniające),
  * ''*'' serwer przesyła linię z treścią odpowiedzi na komendę,
  * tagu, kiedy serwer wysyła status wykonana komendy (''OK''/''NO''/''BAD'').

Przykładowa komunikacja może składać się z:
<html><div style="margin-top:-1.2em"></div></html>
  - po połączeniu, serwer przesyła klientowi powitanie
  - klient wysyła komendę ''CAPABILITY'', dostaje w odpowiedzi możliwości serwera
  - klient uwierzytelnia się, wykonując jedno z:
    * wysyła komendę ''**LOGIN** //nazwa// //hasło//'' 
    * wysyła komendę ''AUTHENTICATE //metoda//'' (podobnie jak dla SMTP), np. ''AUTHENTICATE PLAIN'', po której wysyła dane uwierzytelniające
  - zalogowany klient może między innymi:
    * zbadać strukturę skrzynki, np. komendą ''LIST "" *''
    * stworzyć, zmienić nazwę czy usunąć katalogi
    * czekać na przyjście nowych wiadomości (o tym jest dalej w materiałach)
    * dodać nową wiadomość do wskazanego katalogu, np. umieścić nową wiadomość w katalogu //\Drafts//
  - klient wybiera katalog który chce otworzyć:
    * w trybie zapisu i odczytu komendą ''**SELECT** //nazwa//'', lub
    * w trybie tylko do odczytu komendą ''EXAMINE //nazwa//''
  - po wybraniu katalogu, klient może:
    * pobrać wiadomość bądź jej wskazane części komendą ''**FETCH** …'', np: \\ ''fetch 5 FULL'' pobierze wszystkie metadane wiadomości nr 5, \\ ''fetch 6:8 BODY[]'' pobierze zawartość wiadomości nr 6, 7 i 8, \\ ''fetch 100:200 BODY[HEADER.FIELDS (FROM TO DATE SUBJECT)]'' pobierze nagłówki //From//, //To//, //Date// i //Subject// \\  <small> Komenda ''Fetch'' jest [[ https://datatracker.ietf.org/doc/html/rfc3501#page-55|rozbudowana]] tak by w sprawny sposób można było przeglądać wiadomości bez ściągania z wszystkich wiadomości serwera</small>
    * zmienić flagi wiadomości komendą ''**STORE** …'', np. \\ ''STORE 56 +FLAGS (\Seen \Answered)'' doda (''+'') do wiadomości nr 42 obie flagi z podanego zbioru (''(…)''), \\ ''STORE 10:50 -FLAGS (\Flagged)'' usunie oznaczenie wiadomości jako ważnej dla wiadomości od 10 do 50, \\ ''STORE 42 +FLAGS (\Deleted)'' dodaje flagę określającą że wiadomość jest usunięta,
    * usunąć wiadomości z ustawioną flagą //\Deleted// komendą ''EXPUNGE''
    * wyszukać wiadomości komendą ''**SEARCH** …'', np. \\ ''SEARCH UNSEEN'' pokaże identyfikatory nieprzeczytanych wiadomości, \\  ''SEARCH SUBJECT "foo"'' pokaże identyfikatory wiadomości które w tytule mają ciąg znaków ''foo'' \\ <small>Komenda ''SEARCH'' ma spore możliwości, patrz [[https://datatracker.ietf.org/doc/html/rfc3501#page-51|RFC]]; ta komenda ma pozwalać przeszukać skrzynkę bez ściągania z serwera wszystkich wiadomości</small>
    * skopiować bądź przenieść wiadomość do innego katalogu
    * wrócić do stanu zalogowanego komendą ''UNSELECT''
  - do zakończenia pracy klient używa komendy ''LOGOUT''  

IMAP używa dwóch numerów wiadomości: kolejnych numerów w skrzynce, zmieniających
się po usunięciu wiadomości, i unikalnych identyfikatorów, nadawanych jako
kolejne liczby naturalne.
\\
Jeżeli komendy ''STORE'', ''FETCH'', ''SEARCH'', … zostaną
poprzedzone komendą **''UID''**, to operują na unikalnych identyfikatorach.
<html><!--
++++ foo|<pre class="compact" style="margin-top:-1.2em">
<span style="color:#700">a001 uid search all</span>
<span style="color:#007">* SEARCH 1 2 3 4 5</span>
<span style="color:#007">a001 OK Search completed</span>
<span style="color:#700">a002 search all</span>
<span style="color:#007">* SEARCH 1 2 3 4 5</span>
<span style="color:#007">a002 OK Search completed</span>
<span style="color:#700">a003 store 1,4 +flags (\deleted)</span>
<span style="color:#007">* 1 FETCH (FLAGS (\Deleted \Seen \Answered))</span>
<span style="color:#007">* 4 FETCH (FLAGS (\Deleted \Seen))</span>
<span style="color:#700">a003 OK Store completed</span>
<span style="color:#700">a004 expunge</span>
<span style="color:#007">* 3 EXPUNGE</span>
<span style="color:#007">a004 OK Expunge completed</span>
<span style="color:#700">a005 uid search all</span>
<span style="color:#007">* SEARCH 2 3 5</span>
<span style="color:#007">a005 OK Search completed</span>
<span style="color:#700">a006 search all</span>
<span style="color:#007">* SEARCH 1 2 3</span>
<span style="color:#007">a006 OK Search completed</span>
</pre>
++++
-->
</html>
\\
Po wybraniu katalogu klient zawsze dostaje informację o tym jaki UID zostanie
nadany kolejnej wiadomości.
\\
Przy okazji każdej odpowiedzi serwer może przesłać dodatkowo np. linię
''* //num// EXISTS'' wskazując że w skrzynce pojawiła się wiadomość
//num//.
    
Protokół IMAP pozwala zarówno ściągać całe maile (czyli zastąpić protokół POP3),
jaki i pozwala klientom pocztowym (również w formie "aplikacji" webowych) między
innymi pobrać wybrane nagłówki (From, Subject i Date) i flagi (przeczytane,
ważne, odpowiedziano) stu najnowszych maili, pobrać wybrane części wiadomości
(np. treść bez załączników), czy wyszukać numery maili które w
temacie/treści/nadawcy/… mają podany ciąg znaków.

W IMAP kiedykolwiek po zalogowaniu klient może też wysłać komendę **''IDLE''**
([[https://datatracker.ietf.org/doc/html/rfc2177.html|RFC]]). W odpowiedzi na
nią serwer wysyła linię zaczynającą się od ''+'' i czeka na wysłanie przez
klienta linii składającej się ze słowa ''DONE'', ale jednocześnie serwer będzie
na bieżąco raportować zdarzenia na skrzynce (takie jak pojawienie się nowych
maili) wysyłając linie zaczynające się od ''*''.
\\
Klient musi co nie więcej niż pół godziny wysyłać ''DONE'' i ponawiać komendę
''IDLE'' jako keepalive pozwalający serwerowi poradzić sobie z zerwanymi
połączeniami.

Przykład komunikacji:
<html><pre class="compact" style="margin-top:-1.2em">
<span style="color:#700">A CAPABILITY</span>
<span style="color:#007">* CAPABILITY IMAP4rev1 IDLE UNSELECT</span>
<span style="color:#007">A OK CAPABILITY completed</span>
<span style="color:#700">B LOGIN user@example.org qwerty</span>
<span style="color:#007">B OK [CAPABILITY IMAP4 IMAP4rev1 IDLE UNSELECT] User logged in</span>
<span style="color:#700">C LIST "" *</span>
<span style="color:#007">* LIST (\HasNoChildren) "/" "INBOX"</span>
<span style="color:#007">* LIST (\HasNoChildren \Drafts) "/" "Drafts"</span>
<span style="color:#007">* LIST (\HasNoChildren \Junk) "/" "Junk"</span>
<span style="color:#007">* LIST (\HasNoChildren \Sent) "/" "Sent"</span>
<span style="color:#007">* LIST (\HasNoChildren \Trash) "/" "Trash"</span>
<span style="color:#007">C OK LIST completed</span>
<span style="color:#700">D SELECT "INBOX"</span>
<span style="color:#007">* FLAGS (\Answered \Deleted \Draft \Flagged \Seen)</span>
<span style="color:#007">* 50 EXISTS</span>
<span style="color:#007">* 0 RECENT</span>
<span style="color:#007">* OK [UNSEEN 48]</span>
<span style="color:#007">* OK [UIDNEXT 85]</span>
<span style="color:#007">D OK [READ-WRITE] Completed</span>
<span style="color:#700">E SEARCH UNSEEN</span>
<span style="color:#007">* SEARCH 48 50</span>
<span style="color:#007">E OK SEARCH completed</span>
<span style="color:#700">F UID SEARCH UNSEEN</span>
<span style="color:#007">* SEARCH 82 84</span>
<span style="color:#007">F OK completed</span>
<span style="color:#700">G SEARCH SINCE 1-JAN-2025</span>
<span style="color:#007">* SEARCH 46 47 48 49 50</span>
<span style="color:#007">G OK SEARCH completed</span>
<span style="color:#700">H FETCH 49:50 BODY.PEEK[HEADER.FIELDS (SUBJECT)]</span>
<span style="color:#007">* 49 FETCH (BODY[HEADER.FIELDS (SUBJECT)] {30}</span>
<span style="color:#007">Subject: Meeting on Monday</span>

<span style="color:#007">)</span>
<span style="color:#007">* 50 FETCH (BODY[HEADER.FIELDS (SUBJECT)] {33}</span>
<span style="color:#007">Subject: Re: Meeting on Monday</span>

<span style="color:#007">)</span>
<span style="color:#007">H OK FETCH completed</span>
<span style="color:#700">I FETCH 50 BODY[]</span>
<span style="color:#007">* 50 FETCH (BODY[] {715}</span>
<span style="color:#007">Return-Path: <mellon@doriath.mi></span>
<span style="color:#007">Received: from mx.doriath.mi</span>
…
<span style="color:#007">Subject: Re: Meeting on Monday</span>

<span style="color:#007">Ok, pasuje.</span>

<span style="color:#007">)</span>
<span style="color:#007">I OK FETCH completed</span>
<span style="color:#700">J IDLE</span>
<span style="color:#007">+ idling</span>
<span style="color:#007">* 51 EXISTS</span>
<span style="color:#700">DONE</span>
<span style="color:#007">J OK IDLE completed</span>
<span style="color:#700">K FETCH 51 (INTERNALDATE BODYSTRUCTURE ENVELOPE)</span>
<span style="color:#007">* 51 FETCH (INTERNA… </span>
<span style="color:#007">…</span>
</pre>
</html>

IMAP używa do portów TCP:
<html><div style="margin-top:-1.2em"></div></html>
  - 143 (''imap'') do nieszyfrowanej komunikacji,
  - 143 (''imap'') do szyfrowanych połączeń (TLS), ustanawianych po użyciu komendy ''STARTTLS'' na nieszyfrowanym połączeniu,
  - 993 (''imaps'') do szyfrowanych połączeń (TLS).

Odpowiednia komenda dla nawiązania połączenia z użyciem STARTTLS dla narzędzia ''openssl'' to: \\
''openssl s_client -quiet -verify_quiet -crlf -starttls imap //adres_serwera_imap//:imap''

==== Zadania ====

~~Zadanie.#~~
Połącz się do swojej poczty studenckiej używając IMAP i znajdź nieprzeczytane
wiadomości w katalogu ''Inbox''. (Jeżeli nie masz nieprzeczytanych wiadomości,
poszukaj wiadomości na które nie wysłałeś odpowiedzi, tzn. ''UNANSWERED''.)

~~Zadanie.#~~
Znajdź, używając UIDów, wiadomości z katalogu ''Inbox'' które mają w temacie
"SK2" (albo inny wybrany ciąg znaków). Wyświetl nagłówki jednej z tych wiadomości
(np. komendą ''UID FETCH //num// BODY[HEADER]'').

~~Zadanie.#~~
Wykonaj komendę ''IDLE'' i w trakcie jej trwania wyślij sobie maila.
Następne zakończ komendę IDLE, wyświetl otrzymaną wiadomość i oznacz ją jako
przeczytaną lub usuniętą.


==== [ekstra] Sieve - filtracja na serwerze ====

Wstępne przetworzenie maili trafiających do skrzynki na serwerze, np. wrzucanie
do wybranych folderów na podstawie ustawionych filtrów, umożliwiają skrypty
sieve (patrz: [[https://datatracker.ietf.org/doc/html/rfc5228|RFC]] i
[[https://proton.me/support/sieve-advanced-custom-filters|sensowy opis
ważniejszych elementów języka]]) które można konfigurować np. używając
[[https://datatracker.ietf.org/doc/html/rfc5804|dedykowanego do tego protokołu]].
\\
Oczywiście sieve musi być wspierany przez serwer poczty i włączony przez
administratora tego serwera.

===== Budowa  wiadomości e-mail =====

==== Nagłówki ==== 

=== Received ===

Każdy serwer SMTP dodaje nagłówek //Received// na początek każdej przetwarzanej
wiadomości. Pozwala to określić przez jakie serwery przeszedł mail (szczegóły
w [[https://datatracker.ietf.org/doc/html/rfc5321#section-4.4|RFC]]).

Nagłówek //Received// zawiera między innymi:
  * identyfikację serwera który odebrał wiadomość,
  * identyfikację serwera z którego przyszła wiadomość,
  * datą odebrania (uwaga na strefy czasowe!),
  * zwykle zawiera identyfikator pozwalający znaleźć w logach serwera informacje o tej wiadomości,
  * może zawierać, za słowem kluczowym ''for'' informację o adresie wpisanym w ''RCPT TO'' z "koperty" SMTP.

<small>

++++ Przykładowa skomplikowana historia maila |
<html>
<span style="color:#700">Mail kierowany do <i>smith@example.com</i> został
przeskanowany programem antywirusowym i wysłany do adresata,</span>
<span style="color:#070">skąd został przekierowany do adresu <i>littlejimmy@example.com</i>,</span>
<span style="color:#007">skąd został przesłany do adresu <i>user@example.org</i>.</span>
I każdy kolejny serwer SMTP dodał własny nagłówek:
<span style="color:#007">
<pre class="compact" style="margin:0">
<span style="color:#007">Return-path: &lt;user+abc =example=example.org@gmail.com&gt;
Received: from mail-yb1-xb2c.google.com ([2607:f8b0:4864:20::b2c])
    by mail.example.org with esmtps  (TLS1.3) tls TLS_ECDHE_RSA_WITH_AES_128_GCM_SHA256
    (Exim 4.96)
    (envelope-from &lt;user+abc_=example=example.org@gmail.com)
    id 1tWaLw-005ThV-0Q
    for user@example.org;
    Sat, 11 Jan 2025 13:12:33 +0100
Received: by mail-yb1-xb2c.google.com with SMTP id 3f1490d57ef6-e3c8ae3a3b2so3989188276.0
        for &lt;user@example.org&gt;; Sat, 11 Jan 2025 04:12:31 -0800 (PST)
</span><span style="color:#070">Received: by 2002:a05:6918:2743:b0:29e:22a8:4a84 with SMTP id kl3csp727682ysb;
        Sat, 11 Jan 2025 04:11:26 -0800 (PST)
Received: from mail-sor-f41.google.com (mail-sor-f41.google.com. [209.85.220.41])
        by mx.google.com with SMTPS id 4fb4d7f45d1cf-5d98fe87a9fsor2448019a12.0.2025.01.11.04.11.25
        for &lt;littlejimmy@example.com&gt;
        (Google Transport Security);
        Sat, 11 Jan 2025 04:11:25 -0800 (PST)
</span><span style="color:#700">Received: by 2002:a05:7412:4:b0:139:5231:8a71 with SMTP id 4csp730573rdb;
        Sat, 11 Jan 2025 04:11:23 -0800 (PST)
Received: from mail22.atl91.mcsv.net (mail22.atl91.mcsv.net. [198.2.130.22])
        by mx.google.com with ESMTPS id 3f1490d57ef6-e55be2b386esi2450299276.511.2025.01.11.04.11.22
        for &lt;smith@example.com&gt;
        (version=TLS1_3 cipher=TLS_AES_256_GCM_SHA384 bits=256/256);
        Sat, 11 Jan 2025 04:11:22 -0800 (PST)
Received: from mail22.atl91.mcsv.net ([127.0.0.1])
        by localhost (mail22.atl91.mcsv.net [127.0.0.1]) (amavisd-new, port 10026)
        with ESMTP id vi1BlmqBCQOU; Sat, 11 Jan 2025 12:11:22 +0000
Received: from localhost (localhost [127.0.0.1])
        by mail22.atl91.mcsv.net (Postfix) with ESMTP id BC4FCE0BA6
        for &lt;smith@example.com&gt;; Sat, 11 Jan 2025 12:11:20 +0000</span>
</pre>
</html>
++++

</small>

~~Zadanie.#~~
Prześledź nagłówki maila wysłanego do lub z poczty jakiegoś dużego serwera
pocztowego. Przez ile serwerów przeszedł ten mail? Ile z nich jest częścią
wewnętrznej infrastruktury nadawcy/odbiorcy?

~~Zadanie.#~~
Prześledź nagłówki dowolnego maila ze spamem. Jak mają się adresy podane za
słowem kluczowym ''for'' w nagłówku //Received// do adresów w //To// i //Cc//?

=== Adresy ===

Nagłówki z adresami mają składnię ''Nagłówek: nazwa <adres>[, …]'', np. \\
''To: "John Q. Public" %%<john@example.com>, <smith@example.com>%%''

Poza oczywistymi //From//, //To//, //Cc// i //Bcc// używa się też nagłówków
//Reply-To// do wskazania (jednego) adresu odpowiedzi i //Return-Path// do
wskazania adresu na który maja być wysyłane komunikaty o niepowodzeniu
dostarczenia wiadomości.

Wiele serwerów pozwala dodawać na koniec adresu, po określonym znaku, dodatkowy
tekst.
\\
Np. jeżeli serwer pozwala na dodanie takiego tekstu po ''+'', to mail wysłany
na adres ''john+shop@example.com'' trafi do tej samej skrzynki do której
trafiłby mail wysłany na adres ''john@example.com''. Często pozwala to na
łatwiejsze filtrowanie wiadomości i kontrolę spamu. (To czy i jaki znak jest
używany zależy od konfiguracji serwera; przykłady dla wybranych serwerów są
na [[https://en.wikipedia.org/wiki/Email_address#Sub-addressing|wikipedii]]).

~~Zadanie.#~~
Sprawdź nagłówki z adresami dowolnego maila z listy mailingowej.

=== Identyfikator wiadomości i powiązanie maila z odpowiedzią ===

Każdy mail powinien mieć ustawiony unikalny identyfikator w nagłówku
//Message-ID//. Jeżeli MUA nie ustawił tego nagłówka, zrobi to MSA.

Odpowiadając na mail MUA wpisuje w nagłówek //In-Reply-To// identyfikator
maila na który użytkownik odpowiada, oraz kopiuje (bądź tworzy) nagłówek 
//References// i dodaje identyfikator tego maila na koniec listy
identyfikatorów wiadomości tego wątku.

~~Zadanie.#~~
Znajdź mail będący odpowiedzią na odpowiedź odpowiedzi. Zobacz jak wyglądają
nagłówki //In-Reply-To// i //References// i porównaj je z //Message-ID//
odpowiedzi na odpowiedź.

==== Treść, załączniki i kodowanie ====

Określenie typu [[https://en.wikipedia.org/wiki/MIME|MIME]] powstało dla poczty
– MIME to skrót od Multipurpose Internet Mail Extensions.

=== Nagłówek Content-Type ===

To czym jest treść wiadomości, określa nagłówek //Content-Type//.
\\
Jeżeli nie podano nagłówka //Content-Type//, domyślnie przyjmowany jest czysty
tekst (''text/plain'').
\\
Jeżeli wiadomość składa się z jednej części, to w nagłówkach wiadomości można
podać po prostu typ, np: \\ ''Content-Type: text/html; charset=utf-8''.

=== Content-Type: multipart/… ===

Jeżeli wiadomość składa się z więcej niż jednej części, używa się specjalnych
typów \\ ''Content-Type: multipart/…; boundary="//separator//"''.

Te typy wskazują że treść to więcej niż jedna część i ustawiają separator
oddzielający te części na ''--//separator//'' (i za ostatnią częścią
na ''--//separator//--'').
Powszechnie wykorzystuje się kilka takich typów, np. ''mixed'' czy  ''alternate''
(<small>więcej na [[https://en.wikipedia.org/wiki/MIME#Multipart_subtypes|wikipedii]]</small>).

Każda część wiadomości ma powinna mieć powtórzony nagłówek //Content-Type//
określający jakiego typu jest ta część, może mieć dodatkowe nagłówki porządkujące
treść i te nagłówki muszą być oddzielone pustą linią od treści.

=== Wiadomość HTML + plain tekst ===

Typ ''multipart/**alternate**'' służy podaniu kilku wersji tego samego maila i
jest powszechnie używany do wysyłania maila jednocześnie w wersji HTML i
czystego tekstu.

Przykład takiej treści:
<html><pre class="compact" style="margin-top:-1.2em">
<i>… poprzednie nagłówki …</i>
Content-Type: multipart/alternate; boundary="<b>oddzielacz</b>"

<span style="color:#007">--oddzielacz</span>
Content-Type: text/plain

Przyjdzie o **jedenastej** wieczorem.
<span style="color:#007">--oddzielacz</span>
Content-Type: text/html

&lt;html&gt;&lt;body&gt;&lt;p&gt;Przyjdzie o &lt;b&gt;jedenastej&lt;/b&gt; wieczorem.&lt;/p&gt;&lt;/body&gt;&lt;/html&gt;
<span style="color:#007">--oddzielacz--</span>
</pre></html>

~~Zadanie.#~~
Znajdź w swojej skrzynce mail który ma dwie wersje. Czy faktycznie wersje są
równoważne? Którą wyświetla domyślnie twój klient pocztowy?

=== Załączniki ===

Typ ''multipart/**mixed**'' służy do wysłania kilku niezależnych części i jest
używany do wysyłania maili z załącznikami.

Przykład:
<html><pre class="compact" style="margin-top:-1.2em">
<i>… poprzednie nagłówki …</i>
… inne nagłówki …
Content-Type: multipart/mixed; boundary="<b>fikusny_separator</b>"

<span style="color:#007">--fikusny_separator</span>
Content-Type: text/plain

Zobacz ten obrazek!
<span style="color:#007">--fikusny_separator</span>
Content-Type: image/png
Content-Transfer-Encoding: base64
Content-Disposition: attachment; filename="mail.png"

iVBORw0KGgoAAAANSUhEUgAAABAAAAAQCAAAAAA6mKC9AAAATElEQVQY04WOOQ7AQAwCZ1b+/5dJ
ETvHpgjyISFAGN5YCNgjrP7GURBzioYgzEHcQ9mIFMRLHykg2AtU+0bVxCNq8am+oe6OJ8yf5QDW
ShMmZmKfpQAAAABJRU5ErkJggg==
<span style="color:#007">--fikusny_separator--</span>
</pre></html>

~~Zadanie.#~~
Znajdź w swojej skrzynce mail z załącznikami. Jaki //Content-Transfer-Encoding//
został użyty do przesłania załączników?

=== [ekstra] Dwie wersje i załączniki naraz... ===

Typu MIME moża w sobie dowolnie zagnieżdżać, więc można również:
<html><pre class="compact" style="margin-top:-1.2em">
<i>… poprzednie nagłówki …</i>
Content-Type: multipart/mixed; boundary="<b>a</b>"

<span style="color:#007">--a</span>
Content-Type: multipart/alternative; boundary="<b>b</b>"

<span style="color:#070">--b</span>
Content-Type: text/plain

Zobacz ten obrazek!
[IMG]
<span style="color:#070">--b</span>
Content-Type: multipart/related; boundary="<b>c</b>"

<span style="color:#700">--c</span>
Content-Type: text/html

&lt;html&gt;&lt;body&gt;&lt;p&gt;Zobacz ten obrazek!&lt;/p&gt;
&lt;p&gt;&lt;img src="cid:my-mail-img""&gt;&lt;/p&gt;&lt;/body&gt;&lt;/html&gt;
<span style="color:#700">--c</span>
Content-Type: image/png
Content-Transfer-Encoding: base64
Content-ID: &lt;my-mail-img&gt;

iVBORw0KGgoAAAANSUhEUgAAABAAAAAQCAAAAAA6mKC9AAAATElEQVQY04WOOQ7AQAwCZ1b+/5dJ
ETvHpgjyISFAGN5YCNgjrP7GURBzioYgzEHcQ9mIFMRLHykg2AtU+0bVxCNq8am+oe6OJ8yf5QDW
ShMmZmKfpQAAAABJRU5ErkJggg==
<span style="color:#700">--c--</span>
<span style="color:#070">--b--</span>
<span style="color:#007">--a</span>
Content-Type: text/plain
Content-Disposition: attachment; filename="licencja.txt"

kopyrajt 2025
<span style="color:#007">--a--</span>
</pre></html>

==== Kodowanie treści ====

O ile nagłówki wiadomości używają siedmiobitowego US-ASCII ze wsparciem dla
encoded-words i trzymają się ograniczenia długości linii, o tyle w treści można
zmienić kodowanie na sensowniejsze.

Kodowanie dla danej części wiadomości można ustawić w nagłówku
//**Content-Transfer-Encoding**//. Domyślna wartość to ''7bit'', nie pozwalająca w
ogóle na użycie znaków spoza US-ASCII.

Inne dozwolone kodowana to "normalne" ''**8bit**'' i ''binary'' (pierwsze ogranicza
długość linii do 998 znaków, drugie nie nakłada ograniczenia na długość linii)
oraz ''quoted-printable'' i ''base64''.

''Content-Transfer-Encoding: **quoted-printable**'' ([[https://datatracker.ietf.org/doc/html/rfc2045#section-6.7|RFC]])
bez zmian przesyła drukowalne znaki ASCII poza znakiem równości,
natomiast całą resztę (w tym np. spacje czy znaki nowej linii) koduje jako
''=//XX//'', gdzie //XX// to szesnastkowa wartość kodowanego znaku.
Powstały tekst zawija się przed 78 znakiem, wstawiając na koniec linii znak ''=''.
\\
Np. ''Einstein napisał: e=mc²'' z nową linią na końcu stanie się tekstem
''Einstein=20napisa=C5=82:=20e=3Dmc=C2=B2=0D=0A''.

''Content-Transfer-Encoding: **base64**'' używa zwykłego
[[https://en.wikipedia.org/wiki/Base64|base64]] do zakodowania treści.
\\
Np. ''Einstein napisał: e=mc²'' z nową linią na końcu stanie się tekstem
''RWluc3RlaW4gbmFwaXNhxYI6IGU9bWPCsg0K''.
\\
Kodowanie ''base64'' jest powszechnie używane do przesyłania nietekstowych
załączników i jest do tego celu niewydajne – base64 koduje 3 bit treści na
4 bitach danych wymaga łamania wierszy wynikowego tekstu, więc po objętość
wiadomości rośnie o ponad ⅓.

~~Zadanie.#~~
Wyszukaj w swojej skrzynce przynajmniej dwa maile z polskimi znakami w treści
które używają różnych ''Content-Transfer-Encoding''.
Jan Kończak

Narzędzia użytkownika

Narzędzia witryny

Narzędzia strony
