Bogusław Jackowski

Bardzo prosty - i dzięki temu elegancki - logotyp Polskiego Towarzystwa Informatycznego ma jedną wadę: nie ma ustalonych proporcji ani kolorów. W związku z tym w różnych publikacjach PTI pojawiają się logoty-py różniące się i kolorami, i kształtem. Moim zdaniem od poważnej organizacji należałoby oczekiwać poważnego potraktowania problemu identyfikacji wizualnej.

Ponieważ mam przyjemność należeć do PTI, chciałbym się przyczynić do poprawy sytuacji. Mam nadzieję, że pomysłodawca logotypu - może ktoś pamięta, od kogo pochodzi ten zgrabny projekt - nie będzie miał mi za złe, że się wtrącam. Na swoją obronę mam to, że do wtrącenia się namówił mnie prezes Piotr Fuglewicz, podsuwając mi ideę logotypu samopowtarzalnego, tzn. takiego, by -bez zmian proporcji - można go było użyć zamiast prostokątów do skonstruowania nieco większego logotypu, a tego z kolei do skonstruowania jeszcze większego, itd.

Przy okazji ustalania kształtu warto pomyśleć o kolorystyce. Wbrew pozorom jest to nietrywialny problem. Niewłaściwie dobierając kolor można niechcący ściągnąć sobie na głowę kłopoty - są kolory, które ładnie wyglądają na ekranie, a w druku brzydko. W szczególności takim kolorem jest np. wybrany dla logotypu PTI kolor niebieski. Oczywiście plastycy by się obśmiali słysząc taką mowę - i słusznie - ich zdaniem nie istnieje coś takiego jak „kolor niebieski", bo istnieje nieskończenie wiele „kolorów niebieskich".

Przyjmijmy, że chodzi o kolor niebieski w systemie RGB (red-green-blue). Na ekranie prezentuje się on całkiem ładnie; mechaniczna zamiana na drukarski system CMYK (cyan-magenta-yellow-black), czyli na mieszaninę 100% cyjanu + 100% magenty daje zaskakująco niedobry efekt - zamiast koloru niebieskiego otrzymuje się kolor fioletowy. Aby uzyskać zadowalający kolor niebieski w systemie CMYK, należy zmieszać cyjan i magentę w różnych proporcjach (więcej cyjanu) i dodać jeszcze trochę czerni. Teraz może się z kolei okazać, że kolor dobrze prezentujący się w druku będzie miał nieładny odpowiednik RGB, czyli będzie brzydko wyglądał na ekranie. Wydaje mi się, że kolor ze zbioru (nieskończonego) kolorów niebieskich, który ma szansę dobrze zachowywać się w druku i na ekranie, to kolor o następujących składowych CMYK: 100%, 70%, 0% i 10% (Pantone E 197-1); jego odpowiednikiem w systemie RGB mógłby być kolor o składowych 11,5%, 25,5% i 51%.

Jednak bardziej niż kolorystyka doskwiera mi płynność proporcji logotypu. Chciałbym w związku z tym zaproponować pewną zasadę jego konstrukcji, pozwalającą na jednoznaczne określenie proporcji, a równocześnie stwarzającą możliwość przedstawienia samopowtarzalnego (rekursywnego).

Przypuśćmy, że mamy prostokąty białe i czarne o szerokości w oraz wysokości h i że umieszczamy te prostokąty na płaszczyźnie w odległości g od siebie. Z takich prostokątów układamy logotyp PTI według schematu przedstawionego na rysunkach 1 i 2. Prostokąty białe zostały obrysowane obwódką dla podkreślenia szczegółów konstrukcji, w wersji docelowej są one niewidoczne.

Rys. 1. Logotyp PTI - schemat konstrukcji
Rys. 2. Logotyp PTI - wymiary podstawowych elementów (powiększony fragment rysunku l)

Schemat ten w sposób oczywisty nawiązuje do wzorków, jakie pojawiały się na kartach perforowanych, nośniku, który dziś można spotkać tylko w muzeum. Karta perforowana miała prostokątne, wydłużone w pionie dziurki (proporcja mniej więcej 2:5), przy czym odległości między dziurkami w pionie i w poziomie znacznie się różniły. W schemacie przedstawionym na rysunku l odległości pionowe i poziome zostały wyrównane. Przypuszczam, że taki był zamysł twórcy znaku, niewątpliwie zasadny z punktu widzenia spójności graficznej.

Po wypróbowaniu różnych modyfikacji, doszedłem do wniosku, że odstępy międzyliterowe sprawiają wrażenie zbyt dużych, dlatego ostatecznie zaproponowałbym schemat konstrukcji logotypu PTI przedstawiony na rysunku 3.

Rys. 3. Logotyp PTI — wersja skorygowana

Całkowitą wysokość H i szerokość W logotypu określałyby zatem wzory H = 8h + 7g i W = 23w + 20g.

Jeśli w rozważaniach ograniczymy się do dyskretnych urządzeń wyjściowych o „kwadratowych pikselach" (tzn. mających szerokość równą wysokości), to zadanie sprowadzi się do rachunków na liczbach naturalnych. Obliczenia są żmudne, ale całkowicie elementarne - można je wykonać ręcznie, aczkolwiek przyznam się lojalnie, że skorzystałem z komputera. Najciekawsze wyniki zestawione zostały w tabeli 1.

Tab. 1. Wyniki obliczania optymalnych proporcji logotypu PTI

Błąd proporcji (h/w) : (W/H) mniejszy od jednego procenta otrzymuje się w dwóch przypadkach: dla 5 = 1, w = 11 i h = 19 oraz dla g = 2, w = 5 i h = 9. Jednak pierwszy z wariantów jest zdecydowanie niekorzystny co najmniej z dwóch powodów: po pierwsze, najmniejszy możliwy znak miałby w tym wypadku rozmiary 273 na 159 pikseli, w porównaniu z rozmiarami 155 na 86 pikseli w drugim przypadku; po drugie, odstęp między prostokątami jest zbyt mały, co w procesie drukowania mogłoby powodować zalewanie odstępu farbą - drukarze użyliby w tym wypadku określenia „projekt nietechnologiczny".

Z obliczeń wynika zatem, że rekursywny logotyp można z dobrym przybliżeniem skonstruować z „cegiełek" o rozmiarach 5 na 9 pikseli kładzionych w odległości 2 pikseli.

Kolejne iteracje logotypu nie są określone jednoznacznie, gdyż odstęp G między „cegiełkami" nie jest jednoznacznie określony. Wydaje się, że najbardziej naturalne jest wyznaczanie wartości G ze wzoru (8W + 7G)/(23H + 20G) = 5/9, gdyż dzięki temu efektywnie kompensuje się błędy zaokrągleń.

Tabela 2 przedstawia rozmiary logotypów dla kilku początkowych iteracji.

Nie znam żadnego urządzenia, które byłoby w stanie odtworzyć logotyp „czwartej generacji" (z wyjątkiem ludzkich rąk). W praktyce trzeba pewnie poprzestawać

na drugiej iteracji; aby uzyskać trzeci stopień zagnieżdżenia, należy skorzystać z urządzenia wysokiej rozdzielczości, zwanego fotonaświetlarką.

Tab. 2. Rozmiary logotypów dla kolejnych iteracji

Dobrnęliśmy wreszcie do końca „analizy teoretycznej" . Czy w ten udało się sposób uzyskać logo o lepszych proporcjach? Jak to ocenić? Może pt. Czytelnicy się wypowiedzą?

Rys. 4. Logotyp PTI - wersja rekursywna

Myślę, że powyższe rozważania, aczkolwiek przeprowadzone z lekkim przymrużeniem oka, mogą się przydać do całkiem poważnego zastosowania, mianowicie do rejestracji logotypu, do czego władze PTI serdecznie zachęcam.