O brytyjskich stopniach zawodowych
l. Tło
W Wielkiej Brytanii jest bardzo rozpowszechniony i utrwalony w ludzkiej świadomości system uprawnień zawodowych. Uprawnienia nadaje nie państwo, lecz stowarzyszenie zawodowe, któremu prawo (i monopol!) nadawania uprawnień gwarantuje edykt królewski (Royal Charter). System ten obejmuje nie tylko lekarzy, księgowych, akuszerki i budowlanych, lecz także prawników (bar), elektryków i właściwie wszystkie wolne zawody. System nie dotyczy pracowników najemnych, chyba że występują również indywidualnie na zlecenie swej firmy (np. adwokat nie musi mieć uprawnień, jeśli pracuje tylko w firmie, ale żeby stanąć przed sądem w imieniu firmy - musi je mieć). British Computer Society (BCS) uzyskało edykt królewski i stało się członkiem superstowarzyszenia "chartered engineers".
W BCS od początku jego istnienia występuje hierarchia stopni:
student członek stowarzyszony (associate member)
członek (MBCS) (20000 osób) członek rzeczywisty (FBCS - fellow) (4000) członek wspierający (affiliate member) (500)
Liczby podane w nawiasach są przybliżone, w sumie BCS liczy ok. 35 tys. osób.
Członkiem stowarzyszonym może być każdy, kto przyjmie statut i będzie płacił składki, student nie musi studiować informatyki, składki członków wspierających są dość wysokie (min. 1000 funtów). Aby stać się członkiem MBCS, trzeba łożyć egzamin przed komisją BCS, która bada także cały zawodowy i akademicki dorobek kandydata. Aby stać się członkiem rzeczywistym FBCS, trzeba złożyć podanie i uzyskać poparcie dwu członków FBCS, którzy muszą je szczegółowo uzasadnić. Specjalna komisja bada takie podania i wydaje "wyrok" (nie zawsze pozytywny, co bywa plamą na honorze popierających). W zasadzie członkowie MBCS mają pełnię praw członkowskich, wyższe stopnie mają znaczenie głównie prestiżowe, chociaż odgrywają nieformalną rolę przy ubieganiu się o niektóre wyższe stanowiska, a w przypadku osób działających na własną rękę (doradztwo!) pozwalają żądać wyższych stawek. Istnieje jeszcze jeden, bardzo rzadko nadawany stopień - Distinguished Fellow; ma go ok. 15 osób.
Niedawno EWG uznała British Computer Society za modelowe stowarzyszenie informatyczne w Europie i powierzyła mu opracowanie jednolitych zasad nadawania uprawnień zawodowych w zakresie informatyki dla całej Wspólnoty.
Brytyjscy pracodawcy informatyczni (podobnie jak w wielu innych nowoczesnych działach gospodarki) prowadzą aktywną politykę awansu zawodowego swych pracowników. Chodzi o to, że każdy pracodawca woli awansować finansowo dobrych pracowników u siebie niż - hamując takie awanse - doprowadzać do migracji pracowników między firmami. Aby utrzymać jakiś porządek w awansowaniu finansowym, łączy się je ze zmianą stanowiska zawodowego, np. z młodszego specjalisty na specjalistę. Aby uniknąć pomówień o subiektywizm, dla każdego stanowiska trzeba mieć w miarę obiektywne kryteria zawodowe i edukacyjne. Aby umożliwić pracownikom awanse, pracodawca musi zapewnić im zatrudnienie zgodne z kwalifikacjami (co powoduje, że bije licznik czasu pracy na danym stanowisku) i udział w odpowiednim szkoleniu (co zwiększa kwalifikacje edukacyjne). Szkolenie bywa wewnętrzne (w firmie) i zewnętrzne, bardzo często liczba godzin szkolenia przewidzianego dla danego pracownika na miesiąc (tydzień) jest ujęta w umowie o pracę i stanowi element negocjacji w chwili zatrudniania. Bywa to liczba pokaźna, niekiedy nawet 1/5 całego czasu pracy informatyka (jeden dzień na tydzień); pół dnia na tydzień jest raczej normą. Koszty szkolenia ponosi w zasadzie pracodawca.
2. Siatka stopni zawodowych
W roku 1986 British Computer Society, w porozumieniu z kilkudziesięcioma firmami i instytucjami państwowymi zatrudniającymi wielu informatyków, opracowało siatkę (klasyfikator) stanowisk zawodowych (Industry Structure Model, 1SM). Jest to zestawienie 7 dziedzin (streams) i 9 poziomów (zob. tabl. A). Niektóre dziedziny dzielą się na poddziedziny (zob. np. tabl. B i wyliczenia u dołu tabl. A). Nie we wszystkich dziedzinach występują wszystkie poziomy, np. w dziedzinie DL specjalność menedżerska zaczyna się od poziomu 4; a specjalność sprzętowa kończy na poziomie 4 (oznacza to, że dalszy awans jest możliwy tylko po zdobyciu kwalifikacji potrzebnych do innej poddziedziny).
Dla każdej pozycji klasyfikatora są dokładnie określone: kwalifikacje początkowe (staż pracy w określonym charakterze, wykształcenie i ukończone szkolenia, dorobek zawodowy), rodzaj i charakter pracy zgodnej z danym stanowiskiem oraz odpowiednie szkolenie zawodowe. Każdy zatrudniony wie więc, czego pracodawca może od niego wymagać i co mu powinien zaoferować (nie jaką pensję, tylko jakie warunki pracy), pracodawca zaś wie, czego się po nim może spodziewać i co mu musi zagwarantować.
Obecnie bardzo wielu pracodawców brytyjskich (w tym IBM UK, ICL, BP, kilkanaście ministerstw, niektóre uczelnie, BT, Shell, Poczta) stosuje ten klasyfikator jako ślepą siatkę płac. Pracownicy zaś mogą bez trudu sprawdzić, czy są odpowiednio honorowani, gdyż różne czasopisma ogłaszają statystyki o tym, ile się płaci na poszczególnych stanowiskach, np. na stanowisku DL C 5.
Zwróćmy uwagę na to, że poziomowi 4 klasyfikatora odpowiada stopień członkowski MBCS.
3. System rozwoju zawodowego (professional development scheme, PDS)
Dla firm zatrudniających informatyków British Computer Society prowadzi usługę polegającą na nadzorze nad awansem poszczególnych pracowników. Każdy informatyk zatrudniony
Tablica A
|
Level
Number
|
Stream
Name
|
Stream
Name
|
Stream
Name
|
Stream
Name
|
Stream
Name
|
Stream
Name
|
Stream
Name
|
Approximation
of BCS grade
|
|
|
Consultancy
(C)
|
Development
(DL)
|
Operations
(OP)
|
Quality
Assurance
(QA)
|
Data
Management
(DM)
|
Education
/Training
(ET)
|
User
Support
(US)
|
|
|
1
2
3
4
5
6
7
8
9
|
one
sub
stream
Consultants
|
five
sub
streams
Dev. Managers
Analysis/design
H/w spacialist
Prog/technical
Comm specialist
|
four
sub
streams
Ops. Managers Device ops. Ops. Specialist
Maint. Prog.
|
one
sub
stream
QAspecialist
|
one
sub
stream
DM specialist
|
three
sub
streams
Ed/Trg Mgrs IT teachers IT research
|
four
sub
streams
Sup. Mgrs S/W support
H/W support
Sales
|
Student
Associate
Member
|
Tablica B
|
Level
Number
|
Sub-stream
Name
|
Sub-stream
Name
|
Sub-stream
Name
|
Sub-stream
Name
|
Sab-stream
Name
|
Approximation
Of BCS grade
|
|
|
Development
Managment
|
Analysis/
Design
|
Hardware
Specialists
|
Software
snd Systems
Specieliats
|
Comms
Specialists
|
|
|
1
|
|
|
|
Progrmmer
1 (trainee)
DL P 1
|
|
Student
|
|
2
|
|
Trainee
Analyst/
Designer
DL A 2
|
Junior
Hardware
Specialist
DL H 2
|
Programmer
2
DL P 2
|
Trainee
Comms
Specialist
DL C 2
|
Associate
|
|
3
|
|
Junior
Analyst/
Designer
DL A 3
|
Hardware
Specialist
DL H 3
|
Programmer
3
DL P 3
|
Junior
Comms
Specialist
DL C 3
|
|
|
4
|
Team
Leader
DL M 4
|
Analyst/
Designer
1
DL A 4
|
Senior
Hardware
Specialist
DL H 4
|
Sen. Prog/
Jun. S/W
Engineer
DL P 4
|
Comms
Specialist
DL C 4
|
Member
|
|
5
|
Project
Leader
1
DL M 5
|
Analyst/
Designer
2
DL A 5
|
|
|
