Krótki kurs języka P (6)
Środki wyrazu
Na treść tekstu nieliterackiego — czy to naukowego, zawodowego, czy to podręcznika lub nawet pracy popularnonaukowej — składają się różnego rodzaju elementy, m. in. pojęcia i definicje, twierdzenia, dowody, wnioski, dyskusje, a także wszelkie opisy zjawisk i rzeczy. Aby podać je w postaci jasnej i zrozumiałej dla czytelnika, trzeba się posłużyć, i to równocześnie, rozmaitymi środkami wyrazu. Zagadnienia te — w odniesieniu do literatury z dziedziny informatyki — są m. in. tematem naszego krótkiego kursu języka P.
Do podstawowych środków wyrazu, którymi posługuje się autor pisząc książkę, artykuł, sprawozdanie z pracy badawczej lub jeszcze inny tekst, należą:
(1) język literacki;
(2) wyrazy i zwroty będące metodycznym narzędziem służącym do nadania treści odpowiedniej postaci, czyli tzw. pomocniczy aparat językowy.
(3) wyrazy i zwroty o ściśle określonym znaczeniu, czyli terminologia specjalistyczna właściwa danej dyscyplinie naukowej.
Pierwszym ze środków wyrazu jest język literacki. Wbrew przyjętej tutaj, wobec braku innej, ogólnej nazwie “nieliterackie”, teksty naukowe, zawodowe itp. powinny być pisane w sposób z natury rzeczy właściwy utworom literackim, a więc oczywiście poprawnie pod względem stylistyczno–językowym, leksykalnie urozmaicone, żywe, stylistycznie lekkie, wzbogacone ciekawymi związkami frazeologicznymi, obrazowymi porównaniami., a jeżeli się da, to i przenośnią, żartem, grą słów. Warstwa literacka jest tkanką łączną, ważnym spoiwem każdego tekstu. Ułatwia czytelnikowi korzystanie z książki lub artykułu i przyswojenie zawartej w nich wiedzy. Tekst nieliteracki wcale nie musi być napisany nudno: jeśli się chce (i potrafi), można mu nadać ciekawą formę.
Niestety jednak nawet najbogatsza i najpiękniejsza polszczyzna nie wystarczy, aby w dziele naukowym, podręczniku lub dziele nieliterackim jeszcze innego gatunku wyłożyć właściwe treści w sposób maksymalnie jednoznaczny. Są do tego niezbędne jeszcze dwa, już przez nas wymienione, inne środki wyrazu: wyrazy i zwroty będące metodycznym narzędziem niezbędnym do nadania treści odpowiedniej postaci, czyli pomocniczy aparat językowy oraz wyrazy i zwroty o ściśle określonym, specyficznym znaczeniu, a więc wszelkie terminy specjalistyczne z różnych dziedzin nauki i techniki.
Przy operowaniu tymi środkami wyrazu, a więc pomocniczym aparatem językowym i terminami specjalistycznymi, autora obowiązują reguły przeciwne niż przy pisarstwie niejako potocznym, polegającym na wypełnianiu dzieła literacką tkanką łączną. Tutaj bogactwo językowe okazuje się nie zaletą, lecz wadą, a zbędne słowotwórstwo jest wręcz zakazane. Zachowanie pełnej jasności i jednoznaczności wywodów jest możliwe tylko wówczas, gdy pomocniczym aparatem językowym i słownictwem specjalistycznym autor posługuje się konsekwentnie w całym tekście — od jego pierwszej stronicy do ostatniej.
ARA
