Basic po polsku?
W stanowisku Prezydium PTI (Biuletyn PTI nr 7–8, 1985) w sprawie wprowadzania informatyki do szkół znalazło się m. in. stwierdzenie, że polskie komputery osobiste powinny być wyposażone w polski alfabet. Należy się też zastanowić, czy nauczanie w szkołach angielskiego żargonu informatycznego zawartego w językach programowania jest najlepsze z punktu widzenia zachowania kultury języka ojczystego. Młodzi użytkownicy komputerów szybko co prawda przyswajają sobie nieznane im dotychczas słowa, ale nie kojarząc ich z niczym kaleczą wymowę, odmieniając też często przez przypadki.
Dotychczas językiem komputerów jest język angielski. Wszystkie dostępne w kraju komputery osobiste mają w zasadzie jedynie zestaw znaków kodu ASCII. W kodzie tym nie ma miejsca na umieszczenie dodatkowych znaków: ę, ą, ć, ł, ń, ś, ź ż (małych i dużych). Wprowadzenie tych znaków jako osobnego zestawu znaków graficznych lub użycie innego standardu kodu umożliwi poprawny zapis tekstów po polsku. Pozostaje jeszcze do rozstrzygnięcia, w jakim stopniu język angielski zastąpić językiem polskim w programowaniu. Za przykład wybieram tutaj język Basic (pomijając przy tym różnego rodzaju oceny tego języka). Podobne problemy dotyczą również języków Logo, Pascal i in. W informatyce profesjonalnej jakiekolwiek próby spolszczania języków lub systemów programowania nie byłyby, mym zdaniem, uzasadnione. Trudno jest tutaj dokładnie określić grupę użytkowników, dla których miałby być przeznaczony Polbaz, ale są to młodzi uczniowie oraz inni użytkownicy, którzy się nie uczyli i nie chcą się uczyć języka angielskiego: Oczywiście, grupa ta w naturalny sposób pozbawia się możliwości łatwego zrozumienia i zaadoptowania bogatego oprogramowania spływającego różnymi drogami do Polski.
Po pierwsze, z czym zgadzają się prawie wszyscy, ż języka polskiego powinno się korzystać w komentarzach do programu. Po drugie, dość proste jest wprowadzenie polskich liter do napisów. Powstaje jednak problem wyznaczania wartości relacji napisów. Wynik operacji “a mniejsze niż ą” lub “A mniejsze niż ą” jest zależny od uporządkowania kodu znaków.
Kolejnym krokiem jest dopuszczenie do tworzenia polskich identyfikatorów zmiennych. Do rozstrzygnięć w zakresie stylu programowania będzie tutaj należeć sposób odmiany przez przypadki tych identyfikatorów. Jest także interesujące składanie polskiego identyfikatora z symbolem dolara (tj. z przekreśloną dużą literą “S”); a może wprowadzić obligatoryjnie symbol słoneczka?
W ten sposób wyczerpaliśmy już wszystkie proste możliwości spolszczenia języka programowania. Jest to jednak zatrzymanie się w połowie drogi. Następnym krokiem jest zaprojektowanie polskich słów kluczowych. Nie zamieszczam tutaj takiej propozycji — chociaż pierwsze próby już podjęto (dla Logo, Basicu i Fortranu). Najprostszą metodą jest przetłumaczenie słów angielskich, a więc dobranie możliwie najlepszych odpowiedników polskich. Nieco trudniejsze jest znalezienie oryginalnych polskich haseł opisujących czynności algorytmu. (Przy okazji można by “poprawić” znaczenia niektórych haseł. Na przykład zamiast DRUKUJ (ang. PRINT) jest lepiej użyć czasownika WYŚWIETL, bo wyniki przedstawia się dziś nie na papierze dalekopisu, lecz na ekranie.)
* * *
12 czerwca br. odbyło się pierwsze spotkanie wspomnianego zespołu PTI, poświęcone sprawie wprowadzenia języka polskiego do języków programowania na przykładzie Basicu. Podczas spotkania — po wymianie poglądów oraz po zapoznaniu się z nadesłanymi opiniami — sformułowano następujące wstępna wnioski:
1. Produkowane w Polsce komputery osobiste powinny być wyposażone dodatkowo w zestaw znaków alfabetu polskiego. Do rozstrzygnięcia pozostaje miejsce ich umieszczenia w kodzie znaków oraz normalizacja układu klawiszy na klawiaturach.
2. Bezdyskusyjne jest dopuszczenie akceptacji polskich liter w komentarzach języka, identyfikatorach obiektów oraz jako znaków napisów i w komunikatach błędów. Do rozstrzygnięcia pozostaje sposób interpretacji porównywania leksykograficznego napisów.
3. W obecnej chwili celowość tłumaczenia słów kluczowych języków jest wątpliwa. Alternatywną propozycją jest zaprojektowanie prostego popularnego nowoczesnego języka programowania komputerów osobistych.
Na zakończenie spotkania sformułowano następujące pytania.
1. Czy należy stosować język polski w językach programowania i dlaczego? Jeśli nie, to dlaczego?
2. W jaki sposób wprowadzić dodatkowe polskie litery do kodu znaków jakie istnieją przy tym możliwości, a jakie są ograniczenia techniczne?
3. Jakie elementy języków programowania powinien uwzględniać język polski?
4. Jakie są techniczne możliwości przystosowania translatorów języków programowania do języka polskiego?
Czytelników biuletynu, który mogliby pomóc w odpowiedzi na powyższe pytania, proszę o zabranie głosu. Ich uwagi i opinie będą dla nas bardzo istotne. W październiku br. Zespół PTI zamierza zorganizować kolejne spotkanie, w szerszym gronie, w celu podsumowania dyskusji i opracowania raportu w tej sprawie
Listy z dopiskiem “Basic po polsku” proszę nadsyłać pod adresem Zarządu Głównego PTI, ul. Nowowiejska 37 pok. 8, 02-010 Warszawa.
Wacław Iszkowski
