Różnice

Różnice między wybraną wersją a wersją aktualną.

--- so:intro [2023/02/26 23:39]
jkonczak utworzono
+++ so:intro [2025/04/07 19:59] (aktualna)
jkonczak
@@ Linia 24: / Linia 24: @@
 <html><small></html>
-GNU/Linux
+Linux, dystrybucja Linuksa, GNU/Linux…
   * [[https://www.gnu.org/gnu/gnu.html|GNU]] to zbiór wolnego oprogramowania, które łącznie tworzy system operacyjny uzupełniony o szeroki wybór oprogramowania użytkowego [[https://www.gnu.org/manual/blurbs.html]]
   * jądro GNU, [[https://www.gnu.org/software/hurd/|Hurd]], nie jest jeszcze na zadowalającym poziomie (od 30 lat…)
   * więc oprogramowanie GNU jest zwykle uruchamiane na kernelu Linux
   * większość dystrybucji Linuksa zawiera dużą ilość oprogramowania nie będącego częścią GNU (i niekoniecznie będącego wolnym bądź otwartym oprogramowaniem)
+  * kilka dystrybucji Linuksa jest w większości oparte na wolnym i/lub otwartoźródłowym oprogramowaniu spoza projektu GNU i dostępnym na licencjach niezwiązanych z GNU
 <html></small></html>
@@ Linia 36: / Linia 37: @@
 Powłoka (ang. shell) to program który udostępnia tekstowy interfejs do systemu operacyjnego.
-Jest wiele implementacji powłoki. Patrz zestawienie: https://en.wikipedia.org/wiki/Comparison_of_command_shells <html><small></html>i [[https://wiki.archlinux.org/title/Command-line_shell|[1]]]<html></small></html>
+Jest wiele implementacji powłoki. \\ Patrz zestawienie: https://en.wikipedia.org/wiki/Comparison_of_command_shells <html><small></html>i [[https://wiki.archlinux.org/title/Command-line_shell|[1]]]<html></small></html>
 <html><small></html>
@@ Linia 55: / Linia 56: @@
   * Systemy GNU/Linux zwykle używają [[https://en.wikipedia.org/wiki/GNU_Core_Utilities|GNU core utilities]] i [[https://en.wikipedia.org/wiki/Util-linux|Linux utilities]]
-  * Systemy .*BSD dostarczają własnych implementacji [[https://cvsweb.openbsd.org/src/bin/|OpenBSD]] [[https://svnweb.freebsd.org/base/head/bin/|FreeBSD]]
+  * Systemy .*BSD dostarczają własnych implementacji: [[https://cvsweb.openbsd.org/src/bin/|OpenBSD]], [[https://svnweb.freebsd.org/base/head/bin/|FreeBSD]]
   * Apple w swoich systemach (np. MacOS) dostarcza zmodyfikowane narzędzia z BSD [[https://opensource.apple.com/releases/|[1]]] [[https://github.com/apple-oss-distributions/file_cmds|[2]]] [[https://github.com/apple-oss-distributions/text_cmds|[3]]]
   * Minimalistyczne i wbudowane systemy często używają [[https://www.busybox.net/downloads/BusyBox.html|BusyBox]]a
-  * Android używa [[https://www.landley.net/toybox/|toybox]]a [[https://cs.android.com/android/platform/superproject/+/master:external/toybox/toys/posix/|[4]]]
+  * Android używa [[https://www.landley.net/toybox/|toybox]]a [[https://cs.android.com/android/platform/superproject/main/+/main:external/toybox/toys/posix/|[4]]]
   * Dłuższa lista alternatywnych zestawów jest np. tutaj: [[https://wiki.archlinux.org/title/core_utilities]]
 <html></small></html>
-POSIX standaryzuje zarówno [[https://pubs.opengroup.org/onlinepubs/9699919799/utilities/V3_chap02.html|powłokę]]
+POSIX standaryzuje zarówno [[https://pubs.opengroup.org/onlinepubs/9799919799/utilities/V3_chap02.html|powłokę]]
-jak i kluczowe [[https://pubs.opengroup.org/onlinepubs/9699919799/utilities/contents.html|narzędzia]].
+jak i kluczowe [[https://pubs.opengroup.org/onlinepubs/9799919799/utilities/contents.html|narzędzia]].
 ==== Jak dostać się do shella ====
@@ Linia 73: / Linia 74: @@
 <html><small></html>
-Istnieje sporo programów emulujących terminal (dłuższa lista na: [[https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_terminal_emulators|list]] on Wikipedia). Poniżej wybór istotniejszych:
+Istnieje sporo programów emulujących terminal (dłuższa [[https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_terminal_emulators|lista]] na Wikipedii). Poniżej wybór istotniejszych:
   * starożytny i dostępny praktycznie wszędzie [[https://en.wikipedia.org/wiki/Xterm|xterm]]
   * programy dołączane do środowisk graficznych Linuksa: [[https://docs.xfce.org/apps/terminal/start|xfce4-terminal]], [[https://en.wikipedia.org/wiki/GNOME_Terminal|GNOME Terminal]], [[https://konsole.kde.org/|konsole]]
-  * MacOS ma domyślne aplikację [[https://en.wikipedia.org/wiki/Terminal_(macOS)|Terminal]]
+  * MacOS domyślne używa aplikacji [[https://en.wikipedia.org/wiki/Terminal_(macOS)|Terminal]]
-  * popularne są też wyjeżdżające z góry terminale aktywowane/chowane prostym skrótem klawiszowym:\\ [[https://apps.kde.org/yakuake/|yakuake]] / [[http://guake-project.org/|guake]] / [[https://github.com/lanoxx/tilda|tilda]]
+  * popularne są też wyjeżdżające z góry terminale przywoływane/chowane prostym skrótem klawiszowym:\\ [[https://apps.kde.org/yakuake/|yakuake]] / [[https://guake.github.io/|guake]] / [[https://github.com/lanoxx/tilda|tilda]]
 <html></small></html>
@@ Linia 83: / Linia 84: @@
 Poza graficznym interfejsem Linux typowo startuje [[https://en.wikipedia.org/wiki/Getty_(Unix)|program]] umożliwiający logowanie do powłoki w [[https://en.wikipedia.org/wiki/Virtual_console|konsolach wirtualnych]].
 \\
-Przełączanie między konsolami wykonuje się skrótem //Ctrl + Alt + Fn//, gdzie //Fn// to klawisz funkcyjny (//F1//÷//F12//).
+Do przełączania między konsolami służy skrót //Ctrl + Alt + Fn//, gdzie //Fn// to klawisz funkcyjny (//F1//÷//F12//).
 \\
 Zwykle konsole 1÷6 są tekstowe, konsola 7 to pierwsza konsola graficzna, a część systemów pokazuje komunikaty diagnostyczne na konsoli 12.
@@ Linia 93: / Linia 94: @@
 Podstawowa komenda do logowania do powłoki na zdalnym systemie to:
 \\
-''ssh użytkownik@host''
+**''ssh //użytkownik//@//host//''**
 \\
 gdzie ''użytkownik'' to nazwa użytkownika, a ''host'' to nazwa bądź adres docelowego urządzenia.
 \\
-Na przykład, gdyby użytkownik ''piotr'' chciał zalogować się na komputer o nazwie ''polluks.put.poznan.pl'', musiałby wpisać: \\ ''ssh piotr@polluks.put.poznan.pl''.
+Na przykład, gdyby użytkownik ''piotr'' chciał zalogować się na komputer o nazwie ''polluks.cs.put.poznan.pl'', musiałby wpisać: \\ ''ssh piotr@polluks.cs.put.poznan.pl''.
 W tej chwili wszystkie istotne systemy operacyjne (włącznie z Windows) mają domyślnie zainstalowaną komendę ''ssh''.
-<html><small></html>
+<small>
 SSH (Secure SHell) szyfruje cały ruch. Poprzednik SSH – telnet – wszystko, włącznie z hasłami, wysłał czystym tekstem.
-<html></small></html>
+Przy uwierzytelnianiu hasłem, klient musi wysłać do serwera swoje hasło.
+\\
+Krytyczne dla bezpieczeństwa jest sprawdzenie przez klienta że faktycznie
+komunikuje się z docelowym serwerem, a nie z podszywającym się pod niego
+serwerem który, odpowiednio spreparowany, pozwoli wykraść hasło
+([[https://docs.ssh-mitm.at/user_guide/authentication.html#id2|gotowe narzędzie]])
+i/lub przechwycić sesję.
+\\
+Do sprawdzania tożsamości serwera używa się [[https://pl.wikipedia.org/wiki/Kryptografia_klucza_publicznego|kryptografii asymetrycznej]]:
+serwer ma swój (tajny) klucz prywatny i na początku każdego połączenia wysyła
+klientowi klucz publiczny, a klient weryfikuje czy klucz wysłany przez serwer
+odpowiadający posiadanemu kluczowi prywatnemu.
+\\
+Dlatego klient SSH przy pierwszym połączeniu do każdego serwera prosi
+użytkownika o sprawdzenie klucza, następnie dopisuje go do bazy kluczy
+(w OpenSSH trzymanej w pliku ''~/.ssh/known_hosts'')
+i sprawdza przy każdym kolejnym połączeniu.
+</small>
 ~~Zadanie.#~~ Uruchom emulator terminala. Wykonaj komendy ''date'' i ''echo $SHELL''.
+~~Zadanie.#~~ Wykonaj komendę ''sleep 1h'' i przerwij ją skrótem //Ctrl + c//.
 ~~Zadanie.#~~ Przełącz się na drugą konsolę wirtualną i zaloguj się na niej. Wykonaj ''pwgen''. Wróć do konsoli graficznej.
@@ Linia 113: / Linia 134: @@
 ~~Zadanie.#~~ Używając SSH i swojego konta zaloguj się na ''polluks.cs.put.poznan.pl''.
+=== Jak zakończyć pracę z powłoką ===
+Komenda ''exit'' kończy pracę bieżącej powłoki. \\
+Podobnie działa zasygnalizowanie końca pliku (wciśnięcie //Ctrl//+//d//) w pustej linii.
 ===== Korzystanie z pomocy =====
 ==== Podręcznik systemowy i przełącznik 'help' ====
-Większość programów wyświetli pomoc jeśli w po nazwie programu jako argument poda się ''--help''. Niektóre programy obsługują też ''-h''.
+Większość programów wyświetli pomoc jeśli w po nazwie programu jako argument poda się **''--help''**. Niektóre programy obsługują też ''-h''.
 ~~Zadanie.#~~ Wyświetl pomoc dla komend ''cat'' i ''bat'' dodając przełącznik 'help'. <html><small></html>(NB: ''bat'' nie jest domyślnie instalowany w wielu dystrybucjach.)<html></small></html>
-Razem z programem zwykle dostarczane są strony podręcznika systemowego (and. system MANual). Strony wyświetla się komendą ''man //nazwa_strony//''.
+Razem z programem zwykle dostarczane są strony podręcznika systemowego (and. system MANual). Strony wyświetla się komendą **''man //nazwa_strony//''**. Do wyjścia z pomocy użyj klawisza ''q''.
 ~~Zadanie.#~~ Wyświetl stronę podręcznika dla komendy ''timeout''.
@@ Linia 130: / Linia 155: @@
 Nazwy muszą być unikalne w ramach sekcji, ale mogę się powtarzać w różnych sekcjach.
 \\
-Komenda ''whatis //nazwa_strony//'' pokaże listę sekcji w których znajduje się strona o nazwie ''nazwa_strony'' i wyświetli tytuł każdej z takich stron.
+Komenda **''whatis //nazwa_strony//''** pokaże listę sekcji w których znajduje się strona o nazwie ''nazwa_strony'' i wyświetli tytuł każdej z takich stron.
 ~~Zadanie.#~~ Wyświetl listę wszystkich stron o tytule ''time''.
@@ Linia 139: / Linia 164: @@
 Do ostatecznego wyświetlania stron program ''man'' używa innego programy – ''less''. Szczegóły ''less'' będą omawiane później.\\
-Aby wyszukać tekst w ''less'' należy wpisać ''/'', szukany teks i wcisnąć //enter//. aby przejść do kolejnego / poprzedniego wystąpienia należy wpisać odpowiednio ''n'' / ''N''. Z kolei ''g'' przeniesie na początek dokumentu a ''h'' wyświetli pomoc dla nawigacji w ''less''.
+Aby wyszukać tekst w ''less'' należy wpisać **''/''**, szukany tekst i wcisnąć //Enter//. aby przejść do kolejnego / poprzedniego wystąpienia należy wpisać odpowiednio **''n''** / ''N''. Z kolei ''g'' przeniesie na początek dokumentu, a ''h'' wyświetli pomoc dla nawigacji w ''less''.
-~~Zadanie.#~~ Wyświetl stronę podręcznika dla ''bash'' i wyszukaj na niej ''printf''. Potem znajdź na tej stronie dokumentację komendy ''dirs''.
+~~Zadanie.#~~ Wyświetl stronę podręcznika dla ''bash'' i wyszukaj w niej ''printf''. Potem znajdź na tej stronie dokumentację komendy ''dirs''.
 <html><small></html>
@@ Linia 153: / Linia 178: @@
 ==== Notacja składni poleceń ====
-W podręcznikach, dokumentacja i przykładach komend tradycyjnie używa się kwadratowych i wąsatych nawiasów do oznaczania, odpowiedio, elementów opcjonalnych i wyboru jednej z możliwości.
+W podręcznikach, dokumentacjach i przykładach komend tradycyjnie używa się kwadratowych i wąsatych nawiasów do oznaczania, odpowiedio, elementów opcjonalnych i wyboru jednej z możliwości.
 <html><small></html>Czasami losowe nawiasy są używane jako lista możliwości: jest tak jeśli fragmenty zawartości są oddzielone przez ''|''. Ostre nawiasy są czasami używane do nazywania elementów.<html></small></html> \\
   * ''wait [pid]'' oznacza że zarówno ''wait'' jak i ''wait 1234'' są poprawnymi komendami (o ile 1234 jest pidem)
   * ''grep --color[=WHEN]'' oznacza że zarówno ''grep --color'' jak i ''grep --color=always'' są poprawne
-  * ''tar {c|x}'' oznacza że trzeba wpisać ''tar c'' albo ''tar x''
+  * ''tar {c|x}'' oznacza że trzeba wpisać albo ''tar c'' albo ''tar x''
 Wielokropek zaznacza że część komendy może się powtarzać, np. ''cat [FILE]...'' wskazuje że ''cat'' może przyjmować wiele nazw plików jako argumenty.
@@ Linia 166: / Linia 191: @@
 Opcje są zwykle zdefiniowane w krótkiej formie ''-o'' gdzie ''o'' to pojedynczy znak bądź długiej ''--opcja'' gdzie ''opcja'' to nazwa opcji.
 \\
-<html><small></html>Nieliczne programy używają tylko długich opcji poprzedzonych pojedynczym ''-'' (np. ''find'', ''convert'', ''ffmpeg'').<html></small></html>
+<html><small></html>Nieliczne programy używają tylko długich opcji poprzedzonych pojedynczym ''-'' (np. ''find'', ''magick'', ''ffmpeg'').<html></small></html>
 \\
 Krótkie opcje można łączyć w następujący sposób: ''ls -color'' jest równoważne ''ls -c -o -l -o -r'' (i różne od ''ls --color'')
@@ Linia 176: / Linia 201: @@
 Dla przykładu, we wzorcu komendy ''find -amin N'' i ''find -anewer FILE'' wyrażenia ''N'' i ''FILE'' są wypełniaczami: ''N'' musi być zastąpione liczbą minut, a ''FILE'' nazwą pliku.
-~~Zadanie.#~~ Wykonaj: \\ ''man zip'' i przejrzyj SYNOPSIS, \\ ''more --help'' i wyjaśnij składnię \\ ''taskset -h'' i wyjaśnij składnię
+~~Zadanie.#~~ Wykonaj: \\ ''man zip'' i przejrzyj SYNOPSIS, \\ ''findmnt --help'' i wyjaśnij składnię \\ ''taskset -h'' i wyjaśnij składnię
 ==== Autouzupełnianie ====
-Praktycznie każda powłoka wspiera autouzupełnianie. Autouzupełnianie wywołuje się wciskając klawisz //TAB//.\\
+Praktycznie każda powłoka wspiera autouzupełnianie. Wywołuje się je wciskając klawisz **//TAB//**.\\
 Autouzupełnianie ma dokończyć wpisywanie słowa na którego końcu stoi kursor i robi to, o ile jest tylko jedno możliwe pasujące dokończenie.\\
 Jeśli autouzupełnianie zna wiele możliwości, to nic nie wpisze. Po ponownym wciśnięciu klawisza //TAB// większość mechanizmów autouzupełniania wyświetli wszystkie możliwości.
-implementacja autouzupełniania różni się w zależności od powłoki. Wiele powłok wspiera skrypty pomocnicze zależne od kontekstu.
+Implementacja autouzupełniania różni się w zależności od powłoki. Wiele powłok wspiera skrypty pomocnicze zależne od kontekstu.
-~~Zadanie.#~~ Wpisz ''bad'' i naciśnij //TAB//. Wpisz ''ba'' i naciśnij //TAB// dwukrotnie.
+~~Zadanie.#~~ Wpisz ''gun'' i naciśnij //TAB//. Wpisz ''ba'' i naciśnij //TAB// dwukrotnie.
 ~~Zadanie.#~~ Wpisz ''man --'' i naciśnij //TAB// dwukrotnie. Wpisz ''man fs'' i naciśnij //TAB// dwukrotnie.
@@ Linia 195: / Linia 220: @@
 W systemach uniksopodobnych wszystkie pliki zorganizowane są w strukturę drzewiastą, tzn. każde dwa pliki mają wspólny katalog najwyższego poziomu nazywany po angielsku //[[https://en.wikipedia.org/wiki/Root_directory|root directory]]//.
-Root directory ma ścieżkę ''/''. \\
+Root directory ma ścieżkę **''/''**. \\
 Inne systemy plików (e.g., pozostałe partitycje, płyty CD, pendrive'y), są //montowane// w wybranym katalogu w istniejącej hierarchii (zamiast tworzyć nową).
 Ścieżka jest łańcuchem nazw oddzielonych przez ''/''. \\
-''.'' oznacza bieżący katalog a ''..'' katalog nadrzędny.
+**''.''** oznacza bieżący katalog, a **''..''** katalog nadrzędny.
 Ścieżka zaczynająca się od ''/'' nazywana jest bezwzględną. Każda inna ścieżka nazywana jest względną.
-Każdy użytkownik ma swój [[https://en.wikipedia.org/wiki/Home_directory|katalog domowy]]. Powłoka (i niektóre inne programy) zastępuje każde słowo ''~'' przez ścieżkę bieżącego użytkownika. <html><small></html>''~user'' określa katalog domowy użytkownika ''user'', więc ''~/x/a.txt'' jest plikiem wewnątrz katalogu domowego bieżącego użytkownika, a ''~x/b.txt'' znajduje się w katalogu domowym użytkownika ''x''.<html></small></html>
+Uniksopodobne systemy operacyjne dla każdego programu pamiętają katalog roboczy (//working directory//). Ścieżki względne rozwiązywane są zaczynając od katalogu roboczego.
+Każdy użytkownik ma swój [[https://en.wikipedia.org/wiki/Home_directory|katalog domowy]]. Powłoka (i niektóre inne programy) zastępuje każde słowo **''~''** przez ścieżkę bieżącego użytkownika. <html><small></html>''~user'' określa katalog domowy użytkownika ''user'', więc ''~/x/a.txt'' jest plikiem wewnątrz katalogu domowego bieżącego użytkownika, a ''~x/b.txt'' znajduje się w katalogu domowym użytkownika ''x''.<html></small></html>
 ==== Wyświetlanie zawartości katalogu ====
-Plecenie ''ls [//katalog//]'' wyświetla listę plików w katalogu ''katalog''. Bez podania argumentów ''ls'' wyświetli bieżący katalog.
+Polecenie ''**ls [//katalog//]**'' wyświetla listę plików w katalogu ''katalog''. \\ Bez podania argumentów ''ls'' wyświetli bieżący katalog.
 \\
-Domyślnie ''ls'' nie wyświetla ukrytych plików. Przełącznik ''-a'' i ''--all'' zmieniają to zachowanie.
+Domyślnie ''ls'' nie wyświetla ukrytych plików. Przełącznik **''-a''** zmienia to zachowanie.
 \\
-Przełącznik ''-l'' / ''--list'' wyświetla szczegółową listę plików zawierającą m. inn. dla każdego pliku jego właściciela, rozmiar i datę modyfikacji.
+Przełącznik **''-l''** wyświetla szczegółową listę plików zawierającą m. inn. dla każdego pliku jego właściciela, rozmiar i datę modyfikacji.
 ~~Zadanie.#~~ Wyświetl pliki w ''/usr/share/zoneinfo/'' i ''../../../../../bin''.
@@ Linia 220: / Linia 247: @@
 <html><small></html>
-~~Zadanie.#~~ Przetestuj następujące przełączniki komendy ''ls'':  ''-A''   ''-d''   ''-s''   ''-h''   ''-t''   ''-1''
+~~Zadanie.#~~ Przetestuj następujące przełączniki komendy ''ls'':   ''-A''   ''-d''   ''-s''   ''-h''   ''-t''   ''-1''
-Poza ''ls'', są dostępne standardowe komendy ''dir'' i ''vdir'' do wyświetlania plików.
+Poza ''ls'' do wyświetlania plików dostępne są standardowe komendy ''dir'' i ''vdir''.
 \\
-Powłoka często jest konfigurowana tak by ''ls'' domyślnie używał kolorów, oraz by ''ll'' było rozumiane jako ''ls -l'', a ''la'' jako ''ls -l -a''.
+Powłoka często jest konfigurowana tak by ''ls'' używał kolorów, oraz by ''ll'' było rozumiane jako ''ls -l'', a ''la'' jako ''ls -l -a''.
 Program ''tree'' wyświetla rekurencyjnie zawartość katalogu w postaci drzewa.
@@ Linia 232: / Linia 259: @@
 ==== Zmiana katalogu roboczego ====
-Aby wyświetlić katalog roboczy można użyć polecenia ''pwd'' (print working directory).
+Aby wyświetlić katalog roboczy można użyć polecenia **''pwd''** (print working directory).
 ~~Zadanie.#~~ Sprawdź w jakim katalogu znajdujesz się po zalogowaniu do systemu.
-Aby zmienić katalog roboczy można użyć komendy ''cd [//cel//]'' (change directory). Bez podania celu ''cd'' przejdzie do katalogu domowego.
+Aby zmienić katalog roboczy można użyć komendy **''cd [//cel//]''** (change directory).
+\\
+Bez podania celu ''cd'' przejdzie do katalogu domowego.
 \\
 <html><small></html>Jeśli jako cel poda się ''-'', katalog roboczy zostanie zmieniony na poprzednio używany<html></small></html>
@@ Linia 247: / Linia 276: @@
 ~~Zadanie.#~~ Wróć tam gdzie byłeś wcześniej używając ''cd -''
-To change directory and save the previous one can use ''pushd //dir//'' command. \\
-''pushd //dir//'' pushes the previous directory on a directory stack. The directory stack can be displayed with ''dirs'' command. \\
-To change back one can either execute ''popd'' (that removes a directory from the stack and enters it) or ''pushd'' (that swaps current directory with the directory on the stack). ''pushd'' and ''popd'' accept arguments ''+n''/''-n'' that select directory on the stack.
 Aby zmienić katalog i zapamiętać poprzedni można użyć komendy ''pushd //cel//''. \\
 ''pushd //cel//'' umieszcza poprzedni katalog na stosie katalogów. Stos katalogów może być wyświetlony komendą ''dirs''. \\
-Aby wrócić do zapamiętanego katalogu, można wykonać komendę ''popd'' (usuwającą katalog ze stosu i wchodzącą do niego) lub ''pushd'' (zamieniającą bieżący katalog z katalogiem na stosie). ''pushd'' i ''popd'' przyjmują argumenty ''+n''/''-n'' wybierające n-ty katalog od szczytu / dna stosu.
+Aby wrócić do zapamiętanego katalogu, można wykonać komendę ''popd'' (usuwającą katalog ze stosu i wchodzącą do niego) lub ''pushd'' (zamieniającą bieżący katalog z katalogiem na stosie). \\ ''pushd'' i ''popd'' przyjmują argumenty ''+n''/''-n'' wybierające n-ty katalog od szczytu / dna stosu.
 <html></small></html>
+==== Wildcard, regex, … ====
+<small>
+W informatyce wykorzystuje się wyrażenia opisujące oczekiwany wynik, do których
+następnie mogą być dopasowane dane.
+\\
+Przykładowo //linie, które zaczynają się od słowa, po których następuje znak
+równości// można zwykle zapisać wyrażeniem regularnym ''^\w+=''.
+\\
+(Takiego wyrażenia można użyć zarówno do wybrania pasujących linii z pliku jak
+i sprawdzenia czy podana linia pasuje.)
+Istnieje wiele pomysłów jak mają wyglądać i działać takie wyrażenia.
+W powłoce najczęściej wykorzystuje się
+//[[https://pl.wikipedia.org/wiki/Wieloznacznik|wildcard]]//y
+i [[https://en.wikipedia.org/wiki/Regular_expression|wyrażenia regularne]]. \\
+Składnia i implementacja zarówno wildcardów jak i wyrażeń regularnych różni się
+między aplikacjami / językami programowania.
+\\
+W powłoce używa się składni opisanej m. inn. w podręczniku systemowym:
+''[[https://man7.org/linux/man-pages/man7/glob.7.html|man 7 glob]]'',
+''[[https://man7.org/linux/man-pages/man7/regex.7.html|man 7 regex]]''
+</small>
 ==== Dopasowywanie nazw plików ====
-Przetwarzając tekst wpisany przez użytkownika powłoka próbuje zastąpić tekst zawierający znaki ''*'', ''?'' lub wyrażenia w kwadratowych nawiasach ''[…]''. Każdy tekst zawierający takie znaki jest nazywany [[https://en.wikipedia.org/wiki/Glob_(programming)|glob]]em.
+Przetwarzając tekst wpisany przez użytkownika powłoka próbuje zastąpić nazwami pasujących plików każde słowo zawierające znaki **''*''**, **''?''** lub wyrażenia w kwadratowych nawiasach **''[…]''**. Każde słowo zawierający takie znaki jest nazywane [[https://en.wikipedia.org/wiki/Glob_(programming)|glob]]em.
-''*'' rozwija się do dowolnego tekstu , ''?'' rozwija się do dowolnego znaku, ''[ace]'' rozwija się do ''a'', ''c'', lub ''e'', a ''[f-h]'' do ''f'', ''g'', lub ''h''.
+''*'' rozwija się do dowolnego tekstu \\
+''?'' rozwija się do dowolnego znaku \\
+''[ace]'' rozwija się do ''a'', ''c'', lub ''e'' \\
+''[f-h]'' do ''f'', ''g'', lub ''h''
 Jeżeli istnieje co najmniej jeden plik pasujący do globa, to powłoka zastępuje glob wszystkimi pasującymi nazwami plików. Jeżeli żaden plik nie pasuje, to glob pozostaje niezmieniony.
@@ Linia 268: / Linia 323: @@
 ~~Zadanie.#~~ Przejdź do katalogu ''/usr/bin/''. Wypisz pliki kończące się na ''cat''.
-~~Zadanie.#~~ Wypisz pliki kończące się na ''cat'' będąc w swoim katalogu domowym.
+~~Zadanie.#~~ Wypisz pliki z katalogu ''/usr/bin/'' kończące się na ''cat'' będąc w swoim katalogu domowym.
 ~~Zadanie.#~~ Wypisz pliki znajdujące się w ''/usr/bin/'' i mające dwuznakową nazwę.
@@ Linia 285: / Linia 340: @@
 <html></small></html>
-==== Kopiowanie, przenoszenie, i usuwanie plików ====
-<html><small></html>
-Do utworzenia pustego pliku możesz użyć ''touch //file//''. Aby utworzyć plik z zawartością, możesz użyć ''echo //zawartość// > //plik//''. Polecenia ''touch'' i ''echo'', jak również znaczenie ''>'' zostaną omówione później.
-Aby wyświetlić plik, użyj ''cat //filename//''.
-<html></small></html>
-=== Katalogi ===
-''mkdir //dir//'' tworzy nowy katalog.
-\\
-<html><small></html>
-''mkdir -p //dir1/dir2/dir3//'' tworzy katalog ''dir1'', i katalog''dir2'' w ''dir1'', i katalog ''dir3'' w ''dir1/dir2''.
-Podając przełącznik ''-p'' polecenie ''mkdir'' nie wyświetla błędu jeśli katalog już istnieje.
-<html></small></html>
-Do usunięcia pustego katalogu można użyć ''rmdir //dir//''.
-~~Zadanie.#~~ Stwórz następujące drzewo katalogów:
-  .
-  ├── foo
-  │   ├── baz
-  │   │   └── bar
-  │   └── bar
-  └── foobaz
-      └── bar
-~~Zadanie.#~~ Usuń katalog ''foo/baz''.
-=== Twarde i symboliczne dowiązania ===
-Wiele wpisów w katalogach może wskazywać na ten sam plik. Nazywa się to [[https://en.wikipedia.org/wiki/Hard_link|twardym dowiązaniem]] (//hard link//). \\
-Wpis w katalogu może również wskazywać na inny wpis w katalogu. Nazywa się to [[https://en.wikipedia.org/wiki/Symbolic_link|dowiązaniem symbolicznym]] (//soft link// / //symbolic link//, zwykle skracane do //symlink//).
-Wszystkie systemy plików Linuksa obsługują dowiązania twarde do zwykłych plików i symlinki do dowolnych ścieżek (np. pliku lub katalogu).
-Aby utworzyć twarde łącze, można użyć ''ln //źródło// //cel//''.
-Aby utworzyć symlink, można użyć ''ln -s //źródło// //cel//''.
-~~Zadanie.#~~ Stwórz plik ''plik1'' z zawartością. Stwórz twarde dowiązanie do pliku ''plik1'' o nazwie ''plik2''. Zmodyfikuj ''plik2''. Wyświetl ''plik1''.
-<html><small></html>
-~~Zadanie.#~~ Komenda ''ls'' może wyświetlić ilość twardych dowiązań. Sprawdź gdzie jest ta informacja wyświetlana.
-Miejsce na dysku wykorzystywane przez plik jest zwracane, gdy liczba dowiązań spadnie do 0 (wszystkie wpisy w katalogach, które wskazują na plik są usunięte) i plik nie jest już otwarty w żadnym procesie.
-<html></small></html>
-~~Zadanie.#~~ Utwórz w swoim katalogu domowym symlink o nazwie ''TMP'' wskazujący na ''/tmp''. Zmień katalog na ''TMP''. Co wypisuje ''pwd''?
-~~Zadanie.#~~ Utwórz w swoim katalogu domowym symlink o nazwie ''loop'' wskazujący na twój katalog domowy. Wejdź do ''loop''. I wejdź jeszcze raz do ''loop''.
-~~Zadanie.#~~ Utwórz symlink do nieistniejącej ścieżki. Wyświetl zawartość katalogu który zawiera symlink.
-<html><small></html>
-Polecenie ''readlink [-f] //cel//'' rozwiązuje wszystkie symlinki i wyświetla [[https://en.wikipedia.org/wiki/Canonicalization|kanoniczną]] postać ścieżki.
-System plików Windows NTFS też obsługuje dowiązania. Tworzenie ich jest możliwe np. poleceniem [[https://learn.microsoft.com/en-us/windows-server/administration/windows-commands/mklink|mklink]].
-<html></small></html>
-=== Kopiowanie i przenoszenie plików ===
-Pliki można kopiować komendą ''cp'' (od copy) i przenosić (bądź zmieniać nazwę) komendą ''mv'' (od move).
-Podstawowa składnia to ''cp/mv //źródło//… //cel//''. \\
-Można podać wiele plików źródłowych jeżeli cel jest katalogiem. \\
-Jeśli cel jest plikiem,to zostanie bez ostrzeżenia nadpisany <html><small></html>(o ile nie zostanie użyty przełącznik ''-i'' bądź ''-n'')<html></small></html>.
-<html><small></html>
-Domyślnie ''cp'' odmówi kopiowania katalogu. Przełącznik ''-r'' pozwoli skopiować rekurencyjnie katalog z zawartością.
-<html></small></html>
-''cp'' kopiując plik tworzy nowy plik z aktualną datą, domyślnymi uprawnieniami itp.
-\\
-Aby skopiować rekursywnie, zachować daty, uprawnienia i inne, można użyć przełącznika ''-a'' (''--archive'').
-<html><small></html>
-Z przełącznikiem ''-l'' program ''cp'' tworzy twarde dowiązania zamiast kopiować pliki. Można to połączyć z ''--recursive''.
-<html></small></html>
-~~Zadanie.#~~ Wykonaj ''mkdir someDir && for F in plik{1..3}; do echo $RANDOM$RANDOM > someDir/$F; done'' które stworzy katalog  ''someDir'' z trzema plikami w środku.
-~~Zadanie.#~~ Skopiuj rekurencyjnie ''someDir'' i zawartość.
-~~Zadanie.#~~ Przenieś nowo utworzony katalog do środka katalogu ''someDir''.
-~~Zadanie.#~~ Zmień nazwę katalogu ''someDir''.
-<html><small></html>
-~~Zadanie.#~~ Skopiuj nowo nazwany katalog podając przełączniki ''-al''. Zmień wybrany plik w którymkolwiek z katalogów. Treśćktórych plików uległa zmianie? <html><small></html> (Wyświetl je ''cat //nazwa_pliku//'' lub wyświetl daty modyfikacji plików z dokładnością do sekundy przez ''ls -l --time-style=+%H:%M:%S …'' lub ''tree -D --timefmt=%H:%M:%S …'')<html></small></html>
-<html></small></html>
-=== Kopiowanie plików do/z maszyny zdalnej ===
-Za pomocą SSH można kopiować pliki. Jeśli ktoś ma dostęp do SSH na zdalnej maszynie, to może kopiować pliki komendą ''scp''.\\
-''scp'' rozumie ''//nazwa//'' jako ścieżkę do lokalnego pliku i ''//użytkownik//@//host//://nazwa//'' jako ścieżkę do pliku na zdalnej maszynie. Zdalne względne ścieżki są rozwiązywane względem katalogu domowego.\\
-''scp'' przyjmuje przełącznik ''-r'' do rekursywnego kopiowania katalogów.
-<html><small></html>
-Microsoft Windows ma domyślnie komendę ''scp'', ale zwykle wygodniej jest korzystać z [[https://en.wikipedia.org/wiki/Comparison_of_FTP_client_software#Protocol_support|menadżerów plików]] wspierających SSH.
-<html></small></html>
-Większość serwerów SSH wspiera też protokół SFTP, który pozwala na wygodniejsze kopiowanie plików.\\
-''sftp //użytkownik//@//host//'' uruchamia linię poleceń ''sftp''. Działają w niej ''ls'' i ''cd'' do nawigowania po zdalnych plikach oraz ''get'' i ''put'' do przenoszenia plików. ''help'' pokaże wszystkie wspierane komendy.
-~~Zadanie.#~~ Stwórz plik w katalogu ''/tmp'' swojego komputera. Skopiuj go do katalogu domowego użytkownika ''student'' na innym komputerze.
-~~Zadanie.#~~ Skopiuj ten plik do katalogu ''/tmp'' innego komputera.
-~~Zadanie.#~~ Skopiuj ten plik do katalogu ''/tmp'' innego komputera używając ''sftp''.
-<html><small></html>
-=== Rsync ===
-Program ''[[https://en.wikipedia.org/wiki/Rsync|rsync]]'' jest powszechnie używany do kopiowania plików i katalogów. Wydajnie porównuje pliki źródłowe z docelowymi i kopiuje tylko różnice. Może kopiować dane do/z zdalnych urządzeń, a także może kompresować dane przesyłane przez sieć dla zwiększenia przepustowości. ''rsync'' jest też powszechnie używany do tworzenia kopii zapasowych.
-<html></small></html>
-=== Usuwanie plików ===
-Program usuwający pliki nazywa się ''rm'' (or remove).
-''rm'' domyślnie nie usunie katalogów (niezależnie od tego czy są puste) ani plików chronionych przed zapisem.
-Aby usunąć katalog poleceniem ''rm'' (wraz z całą zawartością) trzeba dodać przełącznik ''-r''.
-Aby usunąć plików zabezpieczony przed zapisem (i nie wyświetlać ostrzeżenia jeśli plik który nakazano usunąć nie istnieje) można użyć przełącznika ''-f'' (''--force'').
-Przypadkowo bądź nieprawidłowo użyte ''rm -rf …'' jest częstą przyczyną utraty danych. Uważaj szczególnie na wszystkie ''*'' i to do czego się rozwiną.
-''rm'' przyjmuje przełączniki ''-I'' i ''-i'' które proszą o potwierdzenie usunięcia plików . ''-I'' pyta raz przed rozpoczęciem usuwania wielu plików, a ''-i'' pyta przed usunięciem każdego pliku z osobna.
-~~Zadanie.#~~ Stwórz wiele plików komendą ''touch file_{a..z}''. \\ Usuń wszystkie te pliki jednym poleceniem ''rm'' 1) bez przełączników 2) z przełącznikiem ''-f'' 3) z przełącznikiem ''-I'' switch 4) z przełącznikiem ''-i''.
-~~Zadanie.#~~ Powtórz komendę usuwającą pliki z poprzedniego zadania po usunięciu plików. \\ Potem powtórz tą komendę raz jeszcze z przełącznikiem ''-f''.
-~~Zadanie.#~~ Stwórz katalog i usuń go używając ''rm''.

Jan Kończak

Narzędzia użytkownika

Narzędzia witryny

Różnice

Narzędzia strony